Bekende Romeinse vrouwen

“Een sterke man is alleen sterk met een sterke vrouw aan zijn zijde”. Een uitspraak die zeker geldt voor een aantal mannen en vrouwen uit het Romeinse rijk. Welke vrouwen hebben een grote rol gespeeld in de geschiedenis van het Romeinse rijk?

Livia Drusilla

Een bekende Romeinse vrouw was Livia Drusilla II, de echtgenote van Keizer Augustus. Na zijn dood werd ze ook wel Julia Augusta genoemd. Ze werd geboren op 30 januari in 59 of 58 v.Chr. en overleed in 29 n.Chr. Ze zou de machtigste vrouw geweest zijn rond de start van onze jaartelling. Daarnaast was zij de schakel tussen de Julische en Claudische familie, wat het keizerschap van Tiberius rechtvaardigde. Om deze reden was Livia van enorm belang voor Augustus en werd ze ook enorm belangrijk in zijn politieke propaganda. Ze moest als ideale voorbeeld gelden voor alle Romeinse vrouwen, wat ook terug te zien is in haar beelden.

Livia Drusilla

In literaire bronnen worden echter verschillende beelden geschetst van Livia. Enerzijds wordt ze neergezet als een maxima femina, een zeer vooraanstaande vrouw. Dit beeld correspondeert met de propaganda van Augustus. Er zijn echter ook bronnen die het tegenovergestelde beweren. Ze zou volgens Tacitus, een Romeins historicus uit de 1e eeuw n.Chr., een geniepige vrouw zijn die veel listen gebruikte om haar zin door te drijven. Ze zou namelijk willen dat haar zoon uit een ander huwelijk, Tiberius, het rijk van haar man zou erven. Ze zou daarvoor de andere kandidaten uit de weg geruimd hebben. Tiberius werd uiteindelijk door Augustus geadopteerd en werd na zijn dood de nieuwe keizer van het rijk. Welke hand Livia daarin gehad heeft, zullen we nooit precies weten.

Ondanks dat Livia’s leven vooral in het teken stond van Augustus en zijn macht, was Livia zelf ook actief bezig met politiek. Het bijzondere is dat haar politieke inmenging door de mannen uit de Senaat serieus genomen werd, iets wat niet veel voorkwam in die tijd. Nog niet eerder werd de invloed van een Romeinse vrouw zo wijdverspreid geaccepteerd. Dit maakte Livia tot een unieke vrouw.

Livia’s invloed is tevens terug te zien in de vele privileges die zij genoot. Ze mocht volledig zelfstandig haar financiën regelen, ze mocht in het theater plaatsnemen bij de beschermsters van de Romeinse staat en ze kreeg onschendbaarheid van het volkstribunaat. Desondanks was haar feitelijke macht nog steeds minder groot dan die van de meeste aristocratische mannen.

Julia de Oudere

Een andere Romeinse vrouw die een belangrijker rol had in het Romeinse rijk, was Julia Caesaris Filia ofwel Julia de Oudere. Zij was de dochter van Augustus en zijn tweede vrouw Scribonia. Ze werd geboren in 39 v.Chr. en overleed in 14 n.Chr. Vlak nadat Scribonia van Julia was bevallen, scheidde Augustus van haar en trouwde een andere vrouw. Julia verhuisde naar haar vader en kreeg aan het keizerlijke hof een strikte opvoeding. Ze werd afgeschermd van de buitenwereld en leerde de Romeinse waarden en normen.

Julia de Oudere, Julia Caesaris Filia, Julia Maior

Julia trouwde op haar veertiende met haar neef Marcus Claudius Marcellus. Hij was de troonopvolger van Augustus, aangezien hij zelf geen zonen had. Twee jaar later overleed Marcellus in mysterieuze omstandigheden. Dit werd ook wel verweten aan Livia Drusilla, de vrouw van Augustus, die haar zoon Tiberius als troonsopvolger wenste te zien.

Een aantal jaar later zou Julia opnieuw trouwen, ditmaal met de beste vriend van haar vader, Marcus Vipsanius Agrippa. Zij kregen samen vijf kinderen. Het werd Julia verweten dat zij vreemdgegaan was met meerdere mannen. Augustus geloofde dit echter niet omdat haar kinderen allemaal leken op Agrippa. Julia zou hier volgens Macrobius, een Romeinse schrijver uit de vijfde eeuw n.Chr., een slimme tactiek op bedacht hebben. Ze zou namelijk alleen vreemdgaan als ze al zwanger was: ‘Ik neem nooit een passagier aan boord, tenzij het schip vol is’. Op deze wijze liep ze geen risico dat ze buitenechtelijke kinderen kreeg.

Julia zou de reputatie hebben dat ze zich te opzichtig kleedde. Ze hield van luxe en was vaak samen met jonge mannen, iets wat niet gewaardeerd werd aan een Romeinse vrouw. Desondanks kon Julia veel maken bij haar vader, aangezien hij een zwak voor haar had.

In 12 v.Chr. overleed ook Agrippa en Julia werd het jaar daarna opnieuw uitgehuwelijkt, ditmaal aan haar stiefbroer Tiberius. Augustus was het niet helemaal met dit gearrangeerde huwelijk eens, maar Julia was tevreden omdat ze een beetje verliefd op hem was. Toch pakte het huwelijk niet helemaal goed uit omdat Tiberius nog gek was op zijn ex-vrouw, die hij moest scheiden om met Julia te zijn.

Julia werd publiekelijk onterfd in 2 v.Chr. omdat zij geprobeerd zou hebben haar vader van de troon te stoten in samenwerking met de zoon van zijn twee ergste vijanden en tevens Julia’s minnaar: Iullus Antonius. Hierna ging het balletje rollen en kreeg ze nog meer beschuldigingen toegeworpen. Zo zou ze onder andere overspel gepleegd hebben, schuldig zijn aan overmatig drankgebruik en zich aangeboden hebben als prostituee op het forum. Als gevolg van deze beschuldigingen koos Augustus ervoor om haar te verbannen. Ze ging samen met haar moeder wonen op het eiland Pandateria.

Het volk was echter gek op Julia en wilde haar terug. Dit lukte in 4 v.Chr., toen Augustus overgehaald was om haar terug te halen. Augustus heeft haar echter nooit helemaal vergeven en ontweek haar tot aan zijn dood. Het bezit van Augustus werd overgedragen aan Livia en Tiberius. Julia zou vlak daarna door honger zijn overleden. Ze mocht niet begraven worden in het mausoleum, niemand weet wat er vervolgens met haar overblijfselen is gebeurd.

Julia de Jongere

Julia Agrippina Minor ofwel Julia de Jongere was ook een belangrijke vrouw in het Romeinse rijk. Ze werd geboren te Keulen in 15 n.Chr. en overleed in 59 n.Chr. Julia was een belangrijk lid van de Julisch-Claudische dynastie: ze was namelijk de zus van de keizer Caligula, echtgenote van -onder andere- keizer Claudius en moeder van keizer Nero.

Julia de Jongere, Julia Agrippina Minor

In 28 trouwde Julia met Gnaius Domitius Ahenobarbus. Negen jaar later kreeg ze van hem een zoon die later princeps zou worden. In 39 werd zij samen met haar zus beschuldigd voor het plegen van een mislukte aanslag op Caligula. Als straf werden zij verbannen naar de Pontijnse Eilanden. Haar man Gnaius Domitius Ahenobarbus overleed in 40.

Toen Agrippina door haar oom teruggehaald werd, trouwde ze vrij snel met Gaius Sallustius Passienus Crispus. Ook hij overleed, in 47. In 49 trouwde Julia voor de derde keer, ditmaal met de princeps Claudius I. Hij adopteerde haar zoon uit haar eerste huwelijk, die vanaf toen Nero werd genoemd en later keizer zou worden.

Sommige bronnen zeggen dat Agrippina enorm kwaadaardig was. Ze zou meerdere familieleden hebben laten executeren, haar schoonzoon tot zelfmoord hebben aangezet en twee echtgenoten hebben vergiftigd. Ze zou dit allemaal gedaan hebben zodat haar zoon Nero keizer werd. Via hem kon ze veel macht naar zichzelf toe trekken, aangezien Nero nog erg jong was.

Agrippina was enorm invloedrijk in de beginjaren van Nero’s regering. Ze werd zelfs samen met hem afgebeeld op munten, iets wat nooit eerder in het Romeinse rijk was gebeurd. Later werd Agrippina’s invloed steeds minder gewaardeerd en op den duur keerde ook Nero zich tegen haar. In 59 liet hij haar zelfs vermoorden.

Romeinse vrouwen

Al met al was er dus enorm veel drama binnen de keizerlijke families. Vaak werd dit verweten aan de vrouwen. Volgens de verhalen wilden zij dat hun eigen zonen keizer werden en gingen ze daarvoor over lijken. Toch konden de vrouwen ook juist als voorbeeld gelden voor andere Romeinse vrouwen. Dit tweezijdige beeld van invloedrijke vrouwen kwam regelmatig voor in het Romeinse rijk.

Dit artikel is geschreven binnen het kader van de Nationale Romeinenweek. In deze week wordt er extra aandacht besteed aan de geschiedenis van de Romeinse tijd in Nederland, met dit jaar als thema de Romeinse vrouw. Romeinse vrouwen zijn namelijk vaak - ten onrechte - onderbelicht gebleken in de geschiedenis. Vrouwen maakten weldegelijk een belangrijk deel uit van de Romeinse samenleving.

Meer weten over Romeinse vrouwen? In ons dossier van de Romeinenweek lees je alles over ze.