Geschiedenis van zijdeproductie in China

Vanaf de oudheid was China de plek waar de hoogste kwaliteit handelswaren vandaan kwamen. Nergens was de techniek voor porselein en zijde zo verfijnd als in dit keizerrijk. Zijde werd zelfs in eerste instantie alleen in China gemaakt. De stof was zo populair, dat de handelsroute, die door Midden-Azië richting Europa liep, de ‘zijderoute’ genoemd werd. Wat is de geschiedenis van deze stof en hoe wist China lange tijd de methode van zijdeproductie geheim te houden? Hier volgen zeven vragen en antwoorden over zijde in China.

Wanneer werd de stof zijde ontdekt?

Zijde wordt gemaakt van de draad die een zijderups spint als ze zichzelf in een cocon wil wikkelen. Het is niet bekend wanneer dit precies is ontdekt door de mens, maar dat moet in ieder geval duizenden jaren geleden zijn geweest. Het oudst gevonden stuk zijde dateert van meer dan drie eeuwen voor onze jaartelling. Dit was de periode van de late kopertijd. Omdat er geen geschreven bronnen over zijde zijn uit die tijd is niet vast te stellen of de zijdeproductie in China al eerder begonnen is.

Hoe werd zijde ontdekt?

Er is dus niks met zekerheid te zeggen over de ontdekking van zijde, maar er zijn meerdere Chinese legendes die verhalen over wat er gebeurd zou zijn. De meeste van deze legendes gaan over de Chinese keizerin Leizu, de vrouw van de mythische Gele Keizer. In de bekendste versie van het verhaal zou ze met haar vinger een cocon van een zijderups hebben aangeraakt. De draad die hierbij los kwam draaide ze om haar vinger, net zo lang tot ze de zijderups kon zien. Zo wist ze dat de draad afkomstig was van een zijderups. Ze vroeg haar man om een paar moerbeien, waarin de rupsen voorkomen, in de tuin te planten. Om de draden samen te bundelen, vond Leizu de zijdehaspel uit, waar de zijdedraden omheen gewikkeld konden worden.

Droegen alle Chinezen kleding van zijde?

De productie van zijde werd steeds grootschaliger in China, maar het product bleef lange tijd voorbehouden aan de keizerlijke familie en de adel. In de loop van de tijd verdween deze regel en kon iedereen die het kon betalen zijde dragen. De meeste inwoners van het Chinese Keizerrijk konden zelf geen zijde betalen. Volgens oude legendes droeg de keizerlijke familie altijd gele zijde als ze buiten waren en witte zijde wanneer ze zich binnen het paleis bevonden.

Werd zijde alleen gebruikt voor kleding?

Hoewel zijde vooral bekend staat als kledingstuk, werd het ook gebruikt voor wandkleden en zelfs als alternatief voor papier. Het werd verder gebruikt voor vislijnen, instrumenten en voor de pezen van handbogen. Tijdens de Han dynastie werd zijde zelfs gebruikt als betaalmiddel, waarmee de waarde werd aangetoond door de lengte ervan op te meten. Zijde werd zo veel gebruikt in de Chinese maatschappij, dat de Chinese verwijzing naar zijde nog steeds in meer dan 200 Chinese tekens wordt gecombineerd.

Wanneer verloor China haar monopolie in zijde?

Omdat China veel geld verdiende in de handel met zijde, werd de productie ervan lange tijd geheim gehouden voor andere landen. Dit was niet gemakkelijk, omdat de vraag heel hoog was en er overal in China werkplaatsen voor zijde waren ontstaan. Een voordeel was wel dat de zijderupsen alleen in moerbeibomen leefden en dus gebonden waren aan een bepaald klimaat. Rond het begin van onze jaartelling migreerden sommige Chinese zijdefabrikanten naar omliggende landen en lekte het geheim uit naar India, Japan en Korea. Rond 550 na Christus smokkelden twee monniken zijderupsen mee in bamboestokken vanuit China naar Constantinopel. Dit was het begin van de zijdeproductie in het Oost-Romeinse Rijk. Zijde van de beste kwaliteit kwam echter nog altijd uit China waardoor de zijdehandel met dat land bleef bloeien.

Wat was de ‘zijderoute’?

Ook in Europa was de zijde heel erg gewild. Via lange handelsroutes door Midden-Azië bereikte de stof het Romeinse Rijk. Deze routes werden samen ook wel de ‘zijderoute’ genoemd. Hierlangs werd niet alleen zijde verhandeld maar ook andere kostbaarheden uit Oost-Azië, zoals porselein en specerijen. Ook de Italiaan Marco Polo maakte gebruik van deze route tijdens zijn reis naar China. Nadat het Mongoolse Rijk uiteenviel werd het gevaarlijker en duurder om over land te handelen en werd er door Europeanen gezocht naar routes over zee.

Wanneer stortte de zijdeproductie in?

De grootschalige productie van zijde ging door tot de Industriële Revolutie. Vanaf die tijd werd het makkelijker om met de inzet van machines garen te spinnen van wol en katoen. Omdat zijde al van nature uit draden bestond, profiteerde de zijdeproductie hier niet van. De katoenindustrie overvleugelde al snel de zijde-industrie, wat er voor zorgde dat de economie van China een grote klap kreeg.

Tegenwoordig beslaat de zijdeproductie een veel kleiner deel van de economie. maar China is nog altijd hofleverancier in zijdestof.

Afbeeldingen:

• Collectie Museum voor Wereldculturen: Vrouwen aan het werk bij rekken met cocons van de zijderups [CC BY-SA]
• Collectie Museum voor Wereldculturen: Groep werkers in een boomgaard [CC BY-SA]

Bronnen:

• silk-road.com: Silk history 
• ancient.eu: Silk in Antiquity
• britannica.com: Silk 
• historyofclothing.com: History of Silk Fabric 
• ancient-origins.net: The Legend of Leizu and the Origins of Luxurious Chinese Silk