Battle of Britain: luchtslag boven Engeland en het Kanaal

“Nooit eerder in de geschiedenis van de oorlogvoering hebben zovelen zoveel te danken gehad aan zo weinigen”, waren de woorden die Winston Churchill gebruikte om de daden van de Britse piloten tijdens de Battle of Britain (juli - oktober 1940) te beschrijven. Zij beschermden hun land tegen een Duitse invasie en zorgden daarmee dat Groot-Brittannië een rol bleef spelen in de Tweede Wereldoorlog.

In mei 1940 raasde de Duitse Wehrmacht door West-Europa en veroverde het in een hoog tempo Nederland, België en Frankrijk. Het Britse leger in noordwest Frankrijk kon met veel moeite geëvacueerd worden vanuit Duinkerken, waarna Adolf Hitler tot de conclusie kwam dat de Britten zich, zonder bondgenoten op het Europese vasteland, snel zouden overgeven aan Duitsland. De Britse premier Winston Churchill weigerde dit echter en met de woorden “de Slag om Frankrijk is voorbij, ik verwacht dat de Slag om Groot-Brittannië spoedig zal beginnen”, maakte hij zijn land klaar voor de strijd tegen nazi-Duitsland.

Unternehmen Seelöwe

Hitler was zeer teleurgesteld over deze Britse vasthoudendheid, omdat hij zich liever op de Sovjet-Unie wilde richten. Een vrij Groot-Brittannië aan Duitslands westelijke flank, dat als een springplank voor een invasie van West-Europa kon dienen, was echter ook geen optie voor de nazileider, waarna hij Unternehmen Seelöwe (Operatie Zeeleeuw) lanceerde als invasieplan van de Britse eilanden.

Luchtsuperioriteit

De Duitsers kwamen al snel tot de conclusie dat hun Kriegsmarine niet sterk genoeg was om het in het Kanaal en op de Noordzee op te nemen tegen de Royal Navy. Zij bedachten daarom dat het noodzakelijk was dat Duitsland luchtsuperioriteit verkreeg boven het Kanaal en het zuidoosten van Engeland, zodat de Luftwaffe de invasie kon ondersteunen. Om dit te bereiken moest de Britse Royal Air Force (RAF) eerst uitgeschakeld worden.

Strijd boven het Kanaal

De eerste fase van de Battle of Britain, die begon op 10 juli 1940, vond vooral plaats boven het Kanaal, waarbij de Duitsers met hun Messerschmitt jachtvliegtuigen en Heinkel, Dornier, Junkers en Stuka bommenwerpers zoveel mogelijk schade aan probeerden te richten aan de scheepskonvooien op het water. Zij werden hierbij opgewacht door Britse Hurricanes en de beroemde Spitfires, beide jachtvliegtuigen, die probeerden zoveel mogelijk Duitse vliegtuigen neer te halen.

Operatie Adelaar

Half augustus brak een nieuw stadium van de Battle of Britain aan en verplaatste de strijd zich van het Kanaal naar het Britse luchtruim. Vanaf 13 augustus viel de Luftwaffe een groot aantal Britse vliegvelden in de kustgebieden en radarstations van het Dowding System aan. Via dit radarsysteem, een nieuwe uitvinding in 1940, konden de Britten de Duitse squadrons al van tevoren aan zien komen, waarna jagers van verschillende vliegvelden opstegen om de bommenwerpers te onderscheppen. Al snel bleek echter dat dit radarsysteem bijzonder moeilijk uit te schakelen was en besloot de Luftwaffe zich, mede door onderschatting van het belang van de radar, te richten op de vliegvelden en fabrieken van de RAF.

Problemen voor de RAF

In deze fase van de Battle of Britain werden Portsmouth en Birmingham meerdere keren aangevallen en kregen verschillende vliegvelden, waaronder Biggin Hill, Hornchurch, Debden en North Weald, het zwaar te verduren. Deze periode van aanvallen op de Britse vliegvelden vormde voor de RAF de zwaarste fase van de Battle of Britain. Door Duitse bombardementen gingen veel vliegtuigen verloren en de Britten liepen vooral tegen het probleem aan om gesneuvelde ervaren piloten te vervangen door groentjes die net van de opleiding kwamen. Uiteindelijk zorgde het Britse verzet ook voor zware verliezen bij de Luftwaffe en besloot Hitler begin september, na enkele Britse bombardementen op Berlijn, de aanval te concentreren op Londen.

The Blitz

Hitler veranderde door een gebrek aan succes op 5 september 1940 de Duitse strategie naar terreurbombardementen op Londen en andere grote steden. Op 7 september werd de Britse hoofdstad daarop voor het eerst zwaar gebombardeerd door bijna vierhonderd Duitse bommenwerpers. Deze periode staat in Engeland ook wel bekend als The Blitz (Duits voor ‘bliksem’) en hield aan tot mei 1941, waarbij Londen het zwaar te verduren kreeg en zelfs voor een periode van 57 nachten op rij werd gebombardeerd.

Einde van de Battle of Britain

Aan de Battle of Britain was echter al veel eerder een einde gekomen. Hitler besloot eind oktober 1940 Operatie Zeeleeuw af te blazen, waardoor het gevaar van een directe invasie verdween. De bombardementen op Londen en andere grote Britse steden gingen daarna nog wel door. In de verdediging van Groot-Brittannië sneuvelden 544 piloten en werden ruim 1500 Britse vliegtuigen verwoest door de Luftwaffe. De RAF haalde op haar beurt bijna 1900 Duitse vliegtuigen neer, waarbij zo’n 2700 Duitse vliegeniers om het leven kwamen en bijna 1000 Duitsers gevangen werden genomen. Door de Britse overwinning in de Battle of Britain bleef Groot-Brittannië vrij van een Duitse bezetting en kon het in 1944 als een springplank voor de geallieerde landingen in Normandië dienen. Hitler richtte zich na de Duitse mislukking in de luchtslag boven Engeland op de Sovjet-Unie, waarna de Tweede Wereldoorlog aan het Oostfront een totaal andere wending nam.

Meer lezen? In ons dossier over de Tweede Wereldoorlog delen we wat van de meest tragische en spraakmakende verhalen tijdens en rondom de Tweede Wereldoorlog.

Afbeelding:

• Operations: A German Luftwaffe Heinkel He 111 bomber flying over Wapping and the Isle of Dogs in the East End of London at the start of the Luftwaffe's evening raids of 7 September 1940: German Air Force photographer [Public domain], via Wikimedia Commons
• Frankreich.- Verband von Bombern Heinkel He 111 im Flug; KBK Lw 5: Bundesarchiv, Bild 101I-408-0847-10 / Martin / CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de], via Wikimedia Commons
• A still from camera gun film shows tracer ammunition from a Supermarine Spitfire Mark I of No. 609 Squadron RAF, flown by Flight Lieutenant J H G McArthur, hitting a Heinkel He 111 on its starboard quarter: No. 609 Squadron RAF [Public domain], via Wikimedia Commons