Concentratiekamp Bergen-Belsen bevrijding

Hannah Goslar: de beste vriendin van Anne Frank

In september kwam de film Mijn beste vriendin Anne Frank uit. Het is de eerste Nederlandse bioscoopfilm over het leven van Anne Frank. De film vertelt haar verhaal vanuit het perspectief van Hannah Goslar, Annes beste vriendin. Het script is gebaseerd op haar memoires. Wie is Hannah Goslar?

Vlucht naar Nederland

Zesde Montessorischool Amsterdam Anne Frank Hannah Elisabeth Goslar, vaak "Hanneli" genoemd, werd geboren op 12 november 1928 in Berlijn. Haar beide ouders waren joods. Toen Adolf Hitler in 1933 benoemd werd tot rijkskanselier werd Hannahs vader gedwongen zijn baan als hoofd van de persdienst van het Pruisische ministerie van Buitenlandse Zaken op te geven. Na een onsuccesvolle zoektocht naar een nieuwe baan in Engeland, besloot de familie zich te vestigen in Amsterdam. De familie Goslar kwam dicht bij de familie Frank te wonen en Hannah en Anne gingen naar dezelfde lagere school, de zesde Montessorischool. De twee bouwden al snel een vriendschap op, samen met Susanne “Sanne” Ledermann, ook een joods meisje dat met haar familie vanuit Duitsland naar Nederland was gevlucht. Hannah beschreef Anne als een zelfverzekerd, aardig meisje dat dacht dat ze alles beter wist. Het was nooit saai met Anne. De meisjes beleefden samen een aantal onbezorgde jaren, tot dit toch werd verstoord door de Duitse invasie van Nederland.

De Duitse bezetting

Toen de Duitsers Nederland in 1940 binnenvielen, ging het normale leven aanvankelijk door, maar dat duurde niet lang. De rechten van joden steeds meer beperkt.. Ook werden de eerste joden op transport gestuurd naar werkkampen. In 1942 verdween Anne plotseling, samen met haar familie. Toen Hannah op een dag aanbelde om met Anne te spelen, kwam de onderhuurder aan de deur en die vertelde Hannah dat de familie naar Zwitserland gevlucht was, een smoesje. Hannah wist niets over de onderduikplannen en was geschokt door het plotselinge vertrek, maar hoopte dat de familie veilig was. Steeds meer joden werden op transport gezet, maar door de zwangerschap van Hannahs moeder kon haar familie niet onderduiken. Bij de geboorte kwamen Hannahs moeder en de baby te overlijden. In juni 1943, toen bijna alle joden in Nederland al opgepakt of ondergedoken waren, werden Hannah, haar vader, haar twaalf jaar jongere zusje Gabi en haar grootouders dan toch opgepakt en naar Westerbork gevoerd.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ontmoeting in Bergen-Belsen

De familie was in bezit van Palestijnse papieren, die ervoor konden zorgen dat ze uitgewisseld konden worden met Duitse krijgsgevangenen. Dankzij deze papieren werd de familie niet doorgevoerd naar de uitroeiingskampen, maar naar concentratiekamp Bergen-Belsen. Bergen-Belsen was onderverdeeld in verschillende kampen en de familie Goslar kwam terecht in een van de meer “comfortabele” kampen. Tussen aanhalingstekens, want echt comfortabel was het verre van. De leefomstandigheden waren slecht door de slechte hygiëne en het weinige eten, maar de familie werd bij elkaar gehouden en mocht de bagage die ze uit Amsterdam hadden meegenomen houden. Ze werden niet geschoren en kregen geen nummer getatoeëerd. Dit was in vergelijking met andere kampen dus luxe. In 1944 werd een ander deel van het kamp afgezet en omgebouwd tot het “vrouwenkamp”. Hier werden zo’n 9000 vrouwen gevangengezet, waarvan velen nog werden doorgevoerd naar andere concentratiekampen. Anne en haar zus Margot kwamen eind 1944 vanuit Auschwitz in dit deel van het kamp terecht, waar ze zouden blijven tot hun dood in maart 1945. Dit deel van het kamp grensde aan het deel waar Hannah met haar familie zat. De twee delen werden van elkaar gescheiden door een hoog hek. Zonder het van elkaar te weten bevonden de jeugdvriendinnen zich slechts een aantal meter van elkaar vandaan. Toevalligerwijs kwam Hannah erachter dat in het buurkamp zich Nederlandse vrouwen bevonden. Hannah had nog geen Nederlands gehoord vanuit het andere kamp en dit maakte haar nieuwsgierig, dus begaf ze zich op een dag naar het hek om met één van de Nederlandse vrouwen te spreken. Dit was een zeer risicovolle onderneming, want Hannah mocht helemaal niet bij dat hek komen. Toch probeerde ze het en toen ze antwoord kreeg van een Nederlandse vrouw aan de andere kant, bleek dit mevrouw Van Pels te zijn, de vrouw die samen met haar man en zoon met Annes familie ondergedoken had gezeten in het Achterhuis. Van Pels herkende Hannah en bracht Hannah op de hoogte van het ware verhaal van de familie Frank. Een emotionele reünie van de vriendinnen volgde. Hannah vertelde over haar zieke vader en Anne over de zieke Margot en haar vermoedens dat haar ouders niet meer leefden. De omstandigheden in Annes deel van het kamp waren veel slechter: er was minder eten en meer ziektes. Hannah kreeg het voor elkaar om wat eten op te sparen en dit als pakketje over het hek te gooien bij hun volgende ontmoeting. De tweede ontmoeting kwam en hoewel Anne aan de andere kant van het hek stond, kwam het pakketje door een ongelukkige worp en een andere hongerige gevangene nooit bij Anne terecht. Een tweede poging een aantal dagen later was wel succesvol, maar dit was de laatste ontmoeting die de vriendinnen hadden. Anne, evenals haar zus Margot, overleed niet veel later, waarschijnlijk aan de gevolgen van vlektyfus. Ook Hannahs vader en grootouders stierven. In april 1945 werd het kamp bevrijd. Kort daarvoor waren Hannah en haar zusje op transport gezet naar Theresienstadt, in de veronderstelling dat ze vergast zouden worden. Tijdens de reis kwamen de Duitsers in het nauw en vluchtten weg van de trein, die strandde bij Tröbitz in de deelstaat Brandenburg. Niet veel later werden de overlevenden door de Russen gevonden en bevrijd. Het duurde twee maanden voordat de meisjes terug konden keren naar Nederland. De zieke en zwakke Hannah en haar zusje Gabi waren de enige van de familie die de oorlog overleefden.

Na de oorlog

Hannah werd na de bevrijding opgevangen en verzorgd in een ziekenhuis in Maastricht, waar Otto Frank haar in de zomer van 1945 bezocht. Hij vertelde haar over Annes lot en zij vertelde hem over hun laatste ontmoeting. Hannah ontving later een eerste druk van Annes dagboek en kon voor het eerst lezen over Annes ervaringen in het Achterhuis. Hierdoor las ze ook dat Anne vreesde voor het lot van haar vriendin.

Latere leven

In december 1945 vertrokken Hannah en haar zusje naar hun oom in Zwitserland, waarna Hannah na een kort herstel neerstreek in Israël. Hier woont ze tot op de dag van vandaag. Ze is verpleegster geworden en gelukkig getrouwd. Ze kreeg drie kinderen en is inmiddels oma van nog meer kleinkinderen. Ze bleef zich altijd inzetten voor de herdenking van de holocaust en haar beste vriendin. Tot op hoge leeftijd gaf ze lezingen aan universiteiten en werkte ze mee aan documentaires over Anne. Ze schreef haar ervaringen in de oorlog en herinneringen aan Anne op in haar memoires, die nu gebruikt zijn om haar en Annes verhaal te verfilmen.