Zwangerschap en bevalling in het Romeinse rijk

Ondanks dat er wel anticonceptie bestond, had niet iedereen deze tot hun beschikking. Een Romeinse vrouw kon dus bijna continu zwanger zijn. Wat is er nog meer bekend over zwangerschap en bevalling in het Romeinse rijk?

Zwangerschap

Over de periode van de zwangerschap bij Romeinse vrouwen is helaas vrij weinig bekend. De grootste focus lag bij de Romeinen namelijk op de bevalling. Wel wisten de Romeinen dat zwangerschap kon leiden tot ongemak, gekke verlangens en misselijkheid. Zo zouden sommige zwangere vrouwen verlangens hebben naar het eten van kolen en aarde.

Voor misselijkheid in zwangerschap raadde Plinius de Oudere, een Romeins militair en amateur-wetenschapper uit de eerste eeuw n.Chr., het eten van citroenpitten aan. Daarnaast heeft Plinius in zijn Historia Naturalis nog een aantal voor ons nogal merkwaardige uitspraken gedaan over zwangerschap. Een eerste opmerking is dat een vrouw er gezond uitziet en een minder pijnlijke bevalling zou hebben als de vrouw zwanger is van een jongen. Als de vrouw echter zwanger is van een meisje, zou ze er bleek uitzien en een pijnlijke bevalling krijgen. Er kon volgens hem wel iets gedaan worden om een jongen te krijgen. De vrouw zou dan de testikels van een haan op moeten eten.

De bevalling

De vrouw beviel in principe thuis, op een geboortestoel of een bankje. Wanneer de vrouw rijk genoeg was, kon zij een verloskundige, arts en helpende slaven veroorloven. Dit waren altijd vrouwen. Een arme vrouw moest het vaak met vrouwelijke familieleden doen, zonder enige expertise.

Gevaren van bevallen

De geboorte was daarmee gevaarlijk voor zowel moeder als kind, beiden konden tijdens de bevalling overlijden. De bevalling kon bijvoorbeeld levensbedreigend zijn als de moeder teveel bloed verloor. Dit kon onder andere komen doordat de placenta achterbleef. Ook was er vaak een gebrek aan hygiëne, waardoor infecties altijd op de loer lagen. Wanneer er een groot risico was dat de vrouw zou komen te overlijden, werd een abortus uitgevoerd. Dit hield in dat de embryo in stukken werd gesneden en door middel van haken uit de baarmoeder werd gehaald.

Hulpmiddelen voor de bevalling

Verdoving bestond in de Romeinse tijd nog niet, dus de vrouw moest alle pijn doorstaan. Wel was bekend dat een goede ademhaling kon helpen bij het bevallen. Ze voerden meestal geen episiotomie of keizersnede uit. De Romeinen hadden geen speciale instrumenten voor bij de bevalling: alles werd met de hand gedaan. Er waren daarentegen wel rituelen die konden helpen met bevallen. Er waren meerdere rituelen die konden helpen om de bevalling te laten versnellen. De zwangere vrouwen konden bijvoorbeeld een amulet om de nek dragen. Een andere mogelijkheid was het smeren van kruiden op de vagina of het vastbinden van de vrouw aan een ladder en die heen en weer schudden. Volgens Plinius de Oudere kon er ook iets gedaan worden tegen de pijn van weeën. De vrouw zou dan verpulverde varkensontlasting moeten consumeren.

Bevallingen waren in de tijd van de Romeinen dus erg risicovol. Door beperkte kennis en een gebrek aan hygiëne waren de sterftegevallen bij bevallingen erg hoog. Een vrouw kon in haar leven vaak zwanger zijn, waardoor het risico nog hoger opliep.

Dit artikel is geschreven binnen het kader van de Nationale Romeinenweek. In deze week wordt er extra aandacht besteed aan de geschiedenis van de Romeinse tijd in Nederland, met dit jaar als thema de Romeinse vrouw. Romeinse vrouwen zijn namelijk vaak - ten onrechte - onderbelicht gebleken in de geschiedenis. Vrouwen maakten weldegelijk een belangrijk deel uit van de Romeinse samenleving.

Meer weten over Romeinse vrouwen? In ons dossier van de Romeinenweek lees je alles over ze.

Leestip:

Zwangerschap en bevalling Romeinse rijk Vroedvrouwenschool – 100 jaar Moederschapszorg in Limburg
Eindredactie: Jo Jamar; beeldredactie: Geert Luykx
Uitgever: Verloren
ISBN: 9789087041403
Winkelprijs: €29,–