Fall Weiß: de invasie van Polen

De oorlogsdreiging hing al maanden boven Europa. Maar op 1 september 1939 was het zover. De Duitse legers staken de Poolse grens over. De strijdmacht die Adolf Hitler de jaren ervoor energiek uit de grond had gestampt, werd nu met dodelijke efficiëntie tegen Duitslands oosterbuur ingezet. De Tweede Wereldoorlog was begonnen.

Voorbode van de Tweede Wereldoorlog

Sinds Hitler’s machtsovername in 1933 stond het terugdraaien van het Verdrag van Versailles centraal in zijn beleid. Daarom had hij in rap tempo Duitsland herbewapend, in 1936 het Rijnland geremilitariseerd en Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije aan het Derde Rijk toegevoegd in respectievelijk 1938 en 1939. Hierna richtte hij zijn vizier op Polen. Duitsland had in 1919 de ‘Poolse Corrdior’ gedwongen afgestaan aan Polen, waardoor Oost-Pruisen van de rest van Duitsland was gescheiden. Hitler wilde dit territoriale verlies terugdraaien en tegelijkertijd extra Lebensraum verwerven.

Engeland en Frankrijk lieten Hitler in eerste instantie begaan. Hun houding verhardde zich pas in maart 1939, toen Hitler tegen de afspraken van München in Tsjecho-Slowakije bezette. Beide landen garandeerden in reactie daarop nog diezelfde maand de neutraliteit van Polen. Gezien hun eerdere zwakke opstelling, nam Hitler hun garanties echter weinig serieus. Voor alle zekerheid sloot hij in augustus 1939 een niet-aanvalsverdrag met de Sovjet-Unie. Hierdoor was de dreiging van een langdurige tweefrontenoorlog weggenomen. Bovendien werd de Sovjet-Unie de Oostelijke helft van Polen in het vooruitzicht gesteld. Zelfverzekerd gaf hij de Wehrmacht orders om op 1 september tot de aanval over te gaan.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Gleiwitz-incident

Als excuus voor deze inval zette de SS in opdracht van Reinhard Heydrich een aanval in scène op een Duitse radiopost bij Gleiwitz, vlak bij de Duits-Poolse grens. Op 31 augustus drong een aantal SS’ers, gekleed in gestolen Poolse uniformen, het radiostation binnen. Ze overmeesterden het personeel en zonden een anti-Duitse boodschap in het Pools uit. Om de aanval echt te doen lijken, schoten de SS’ers vervolgens een gedrogeerde politieke gevangene, eveneens gekleed in een Pools uniform, dood. Zijn lijk lieten ze achter als ‘bewijs’ voor de aanval. Hitler gebruikte vervolgens deze daad van ‘Poolse agressie’ als rechtvaardiging voor de aanval.

Het Gleiwitz-incident was de grote casus-belli voor de Duitsers, maar was niet het enige 'incident' in die periode. Al maanden beschuldigden Hitler, maar ook andere topfiguren uit de nazi-partij de Polen van aggressie langs de grens. Vooral in het 'Poolse corridor', een strook land tussen Duitsland en de vrijstad Danzig (Gdansk) zetten de Duitsers meerdere gewelddadige incidenten in scène, waarmee ze anti-Poolse propaganda voedden

Blitzkrieg in de praktijk

Hoewel de Polen 1 miljoen soldaten wisten te mobiliseren, was hun bewapening in vergelijking met het Duitse materieel behoorlijk verouderd. Op het gebied van tanks en vliegtuigen waren de Duitsers zowel kwalitatief als kwantitatief in het voordeel. Niettemin hoopte de Poolse legerleiding stand te kunnen houden totdat Frankrijk tot het offensief zou overgaan. De Duitse Blitzkrieg gunde hen echter helemaal geen tijd. Terwijl luchtbombardementen paniek zaaiden, drongen de Duitse gemotoriseerde en gepantserde divisies diep het Poolse achterland binnen. De Polen boden moedig weerstand, maar hun verdediging ontaarde al snel in een grote chaos.

Polen gevallen

Op 10 september beval de Poolse opperbevelhebber Edward Rydz-Śmigły een algemene terugtocht. Tegen die tijd was de Poolse verdediging al gereduceerd tot een aantal ongecoördineerde enclaves. De Fransen stelden zich ondertussen defensief op. Hun enige actie voor de Polen was het zwakke Saar-offensief, waarbij de Fransen een paar kilometer het Saarland in macheerden en vervolgens weer omkeerden voordat ze de Duitse linies überhaupt hadden bereikt. Dit gebaar was zo ontoereikend dat het bijna een belediging was. Op 17 september viel de Sovjet-Unie bovendien vanuit het oosten Polen binnen, om de hen beloofde gebieden binnen te halen. Daarmee was het lot van Polen bezegeld. Op 28 september viel Warschau en op 5 oktober gaven de laatste reguliere Poolse legereenheden zich over. Guerrilla-eenheden bleven zich tot de winter verzetten, maar de strijd was gestreden. Polen ging meer dan vijf jaar gruwelijke Duitse bezetting tegemoet.