Operatie Willi: Het Nazi complot om de Britse oud-Koning Edward VIII over te laten lopen

In mei 1945, kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa, deed de Amerikaanse Eerste Luitenant David D. Silberberg een opmerkelijke vondst. Naast een weg in het Duitse Harz gebergte vond hij een aantal verwoeste Duitse auto’s, één van de wagens was omringd met papierwerk. Het bleek om een deel van een archief te gaan met daarin ondertekende brieven van allerlei hooggeplaatste Nazi’s. Na verder onderzoek bleek er in het landgoed Degenhausen een compleet archief te zijn met ondertekende correspondentie van onder andere Hitler, Otto von Bismarck en de in 1918 afgezette Duitse Keizer. Uit een aantal documenten, kwam een geheimzinnig Duits plan naar voren; Operatie Willi. Volgens deze documenten, die ook wel de Windsor Files worden genoemd, moest Operatie Willi er voor zorgen dat de Britse ex-koning en nazi-sympathisant Edward VIII in 1940 naar Duitsland zou overlopen. Geweld hoefde daarbij niet geschuwd te worden. Maar hoe realistisch was Operatie Willi, en wat was Hitler van plan met Edward VIII? 

Edward VIII en de Engelse kroon

Met het overlijden van zijn vader, George V, werd Edward VIII op 20 januari koning van het Verenigd Koninkrijk en keizer van Indië. Nog geen jaar later, terwijl hij nog niet eens gekroond was, deed Edward afstand van de troon. Hij wilde trouwen met de Amerikaanse Wallis Simpson, die al twee keer gescheiden was. De Anglicaanse kerk zag dit vanwege haar scheidingen echter niet zitten. Ook het Britse koningshuis was niet gediend van Simpson. Edward moest kiezen: de Engelse kroon of de liefde. Hij koos voor het laatste.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Vanwege zijn verslechterde relatie met de Britse koninklijke familie besloot Edward VIII, die na zijn aftreden de titel hertog van Windsor droeg, met Simpson naar Frankrijk te verhuizen. Daar trouwde het stel op 3 juni 1937.

In Oktober 1937 reisden de hertog en hertogin van Windsor naar Duitsland. Daar brachten ze een persoonlijk bezoek aan Hitler. Tijdens het bezoek, waar het Engelse koningshuis zich van distantieerde, gaf de hertog van Windsor meerdere Hitlergroeten. Dit deden de al bestaande geruchten dat de hertog een nazi-sympathisant was alleen maar toenemen.

De Windsor files

Met de Duitse inval van Frankrijk, ontvluchtten de hertog en hertogin het land. Via Spanje en Portugal hoopten ze weer naar Engeland te kunnen reizen. Uit de Windsor files blijkt dat Joachim von Ribbentrop, Hitlers minister van Buitenlandse Zaken, alles op alles wilde zetten om het stel in Spanje te houden. In Spanje, dat officieel neutraal was, maar wel goede banden met Nazi-Duitsland had, konden ze overtuigd worden van het feit dat Engeland de Tweede Wereldoorlog vroeg of laat ging verliezen. Edward zou dan moeten overlopen naar de Duitsers. Wanneer de Nazi’s de oorlog dan gewonnen hadden, zou van Engeland een vazalstaat gecreëerd worden, met Edward VIII op de troon.

Dat de hertog wel open zou staan voor zulke plannen, bleek uit een aantal telegrammen. Eén telegram beschreef hoe de hertog en hertogin reageerden toen ze werden ingelicht over het plan om Edward VIII weer op de troon te krijgen; “Beide leken volledig bezig te zijn met formele denkwijze, aangezien ze antwoordden dat dit [het plan om Edward VIII opnieuw te kronen] volgens de Britse grondwet niet mogelijk was na een troonsafstand.” In een ander telegram is te lezen dat “Toen [een] tussenpersoon opmerkte dat het verloop van de oorlog zelfs in de Britse grondwet veranderingen zou kunnen veroorzaken, werd de hertogin in het bijzonder zeer nadenkend.” 

Ook was de hertog “overtuigd dat als hij op de troon was gebleven, de oorlog voorkomen was.” De hertog zou voorstander zijn geweest van “een vredevol compromis met Duitsland” en geloofde ”[…] met zekerheid dat aanhoudende zware bombardementen Engeland klaar zou maken voor vrede.”

Operatie Willi

Ondanks dat de Windsor Files duidelijk maken dat de hertog en hertogin van Windsor niet negatief tegenover het bewind van Hitler stonden, bleek het Duitse plan om Edward over te laten lopen niet eenvoudig. Het stel was Frankrijk ontvlucht, en via Spanje naar Portugal gereisd. Winston Churchill twijfelde aan de loyaliteit van Edward, en had hem dwingend een positie als gouverneur van de Bahama’s aangeboden. Zo wilde hij de oud-koning van zijn land zo snel mogelijk van het Europese vasteland weghalen.

Met hulp van de Spaanse dictator Francisco Franco hoopte Ribbentrop dat hij Edward kon overtuigen om weer naar Spanje te reizen. Een vriend van Franco, Miquel Primo de Rivera, werd naar Portugal gestuurd om Edward ervan te overtuigen om naar Spanje te komen. Daar zouden de twee gaan jagen en ondertussen de Engels-Spaanse verhoudingen bespreken. Het echte plan was om de hertog daar “in te lichten” over een verzonnen complot dat de Engelse geheime dienst hem probeerde te vermoorden. Als Edward besloot over te lopen, zou hij 50 miljoen Zwitserse Frank krijgen als beloning. Edward besloot het aanbod uiteindelijk af te slaan. Omdat hij naast de titel hertog, ook de rang van generaal-majoor droeg, dreigde Churchill hem voor een krijgsraad terecht te stellen als hij niet naar hem wilde luisteren.

Met het falen van het ‘diplomatieke’ plan, besloot Hitler op een andere aanpak over te gaan. Hij stelde persoonlijk SS-Oberführer Walter Schellenberg aan om de hertog en hertogin van Windsor naar Spanje krijgen. Schellenberg gebruikte geen verzonnen sinistere complotten, maar had een meer intimiderende methode. Hij liet de villa waar de twee verbleven bekogelen met stenen, waarna hij geruchten liet circuleren dat de Britse geheimdienst verantwoordelijk was. Later liet hij een boeket met bloemen naar de hertogin opsturen. Bij de bloemen zat een waarschuwing over de gevaren die de Britse geheime dienst voor hen vormde. Op deze manier hoopte Schellenberg Edward te overtuigen van het idee dat hij niet veilig in Portugal en dat hij naar Spanje moest vertrekken.

Toen ook dit plan faalde en duidelijk werd dat Edward op het punt stond om naar de Bahama’s te vertrekken, kreeg Schellenberg de opdracht Edward en zijn vrouw dan maar te kidnappen. Op het laatste moment werd de bagage van de hertog en hertogin nog ‘gesaboteerd’ en werd er een bommelding verzonnen op het schip waarmee Edward en Simpson zouden vertrekken. De Duitse pogingen bleken zonder succes, het stel vertrok op 1 augustus 1940 naar de Bahama’s en bleef zo uit Duitse handen. Edward verbleef de rest van de oorlog in de Bahama’s, waar hij pessimistisch bleef over de overwinningsmogelijkheden van het Britse leger.

Churchill en de Windsor files

Het grootse plan om van Groot-Brittannië een Duitse vazalstaat te maken met Edward VIII op de troon, bleek onuitvoerbaar. Ondanks dat Edward absoluut sympathiseerde met het Naziregime, ook na de oorlog zou hij vasthouden dat “Hitler een goede kerel was”, bleek zijn loyaliteit toch in Groot-Brittannië te liggen.

Nadat de Windsor files, en daarmee Operatie Willi, bekend werden bij Churchill, zette hij alles op alles om de documenten geheim te houden. Hij stelde dat de documenten “misleidend en onbetrouwbaar” waren en voeg aan de Amerikaanse president Dwigt D. Eisenhower of de documenten geheim konden blijven voor “op zijn minst 10 of 20 jaar.” Uiteindelijk zouden de Windsor files in 1957 in Amerika toch uitlekken. Edward zelf stelde direct dat de documenten gefabriceerd waren.

Bronnen:

• The Guardian: Churchill tried to suppress Nazi plot to restore Edward VIII to the British throne
• BBC News: When the Duke of Windsor met Adolf Hitler
• Smithsonian Magazine: Newly Released Documents Reveal Churchill's Efforts to Suppress Details of Nazi Plot
• Biography: Were Edward VIII and Wallis Simpson Nazi Sympathizers?
• All Thats Interesting: The Marburg Files Revealed Former British King Edward VIII's Nazi Ties - And the U.K. Tried To Cover It Up
• History: Watching The Crown? Here Are the Real Facts You Need to know

Afbeeldingen:

• Afbeelding 1: De Hertog van Windsor in het midden, links van hem de Hertogin van Windsor, rechts van hem Adolf Hitler, 22 oktober 1937. [Public Domain] via Wikimedia Commons
• Afbeelding 2: De Hertog van Windsor inspecteert Duitse SS troepen. 'Ordensburg Krössinsee, Herzog von Windsor' 13 oktober 1937. Bundesarchiv, Bild 102-17964 / Pahl, Georg / CC-BY-SA 3.0. Unchanged via Wikimedia Commons
• Afbeelding 3: Walter Schellenberg, september 1943. Bundesarchiv, Bild 101III-Alber-178-04A / Alber, Kurt / CC-BY-SA 3.0. Unchanged via Wikimedia Commons