Holland Mania: de Amerikaanse voorliefde voor “Hollandse” clichés
De Verenigde Staten en Nederland kennen een lange geschiedenis van verbondenheid. In de 19e eeuw ontstond een opmerkelijke Amerikaanse interesse in alles wat met “Holland” te maken had. De interesse ontwikkelde zich tot een zekere “Holland Mania”. Wat veroorzaakte dit fenomeen en hoe uitte het zich?
De reputatie van Nederlanders tot de 19e eeuw
Al sinds de eerste koloniën gesticht werden in Noord-Amerika door Nederlanders, worden de Nederlanders door andere – voornamelijk Engelse – kolonisten bekeken als tweederangsburgers. De Engelsen waren geen fan van hun Nederlandse buren en na de Britse overname van de Nederlandse koloniën werden de Nederlanders en hun afstammelingen weggezet als irrelevant. Het overwegend negatieve beeld vindt zijn oorsprong in de grote concurrentie die al sinds jaar en dag bestond tussen de Engelsen en de Nederlanders, met name op zee en in de handel. Dit leidde tot beelden van Nederlanders als luie, gierige dronkenlappen met een zwak stel hersens, clichés die zelfs door schrijvers en dichters als William Shakespeare en Jonathan Swift verwerkt werden in verhalen. De Amerikanen erfden op hun beurt veel van hun beeldvorming van Nederland van de Britse kolonisator, terwijl in andere Europese landen heel anders gedacht werd over de Nederlanders en de Republiek. Jaloezie en concurrentie verblindden de Britse intellectuelen voor wat hun Franse en Duitse collega’s wel waardeerden: het republikanisme en de burgerlijke en intellectuele vrijheden die kenmerkend waren voor de cultuur van de Nederlandse Republiek. De Amerikanen waren hier wel van op de hoogte: de Pilgrim Fathers, die door veel Amerikanen gezien werden als grondleggers van hun natie, vonden immers voor hun vertrek naar Amerika een toevluchtsoord in Leiden. Dit werd echter grotendeels genegeerd: Amerikaanse auteurs reproduceerden vooral de Britse clichés in verhalen als A History of New York (1809) en Rip van Winkle (1819), beide geschreven door Washington Irving. Deze stereotiepe kenmerken werden zowel toegekend aan Amerikanen die afstamden van Nederlandse en aan de Nederlanders in de Nederlandse Republiek, hoewel die eerste de meest negatieve stempel kregen.
Tijdens de aanloop naar en het verloop van de Amerikaanse Revolutie aan het einde van de 18e eeuw ontstond er een vriendschap tussen de Nederlandse Republiek en de bijna-republiek, die vereeuwigd werd in het Amerikaans-Nederlands handels- en vriendschapsverdrag van 1782. Veel Nederlandse kooplieden verkochten tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog kruit, wapens en andere goederen aan de Amerikaanse revolutionairen. Het is ook bekend dat vele van de Founding Fathers – onder andere Thomas Jefferson, John Adams, James Madison – zich hadden verdiept in de Nederlandse geschiedenis. Vooral Adams, die van 1782 tot 1788 ambassadeur van de Nederlandse Republiek was, sprak bewondering uit voor de Republiek.
Een culturele omslag
Na de Amerikaanse Revolutie en de stichting van de Verenigde Staten gingen de Amerikanen hard aan de slag met het consolideren van hun staat. Hoewel ze hard gevochten hadden om de Britse kolonisator te verjagen, bleef er een sterke Britse erfenis achter in de politieke geesten van de Founding Fathers. Veel van hun beleidsvoering was gebaseerd op Britse modellen. Ondanks de vriendschap die de Amerikanen gesloten hadden met de Nederlanders, bleef het negatieve beeld van de Nederlanders dominant, wat vooral te danken was aan de teleurstellingen die de Amerikanen ervaarden in hun politieke samenwerking met de Republiek. Pas in de vroege 19e eeuw veranderde dit en begonnen Amerikanen de noodzaak te voelen om verder te kijken dan het Britse nalatenschap in de Amerikaanse cultuur en geschiedenis. Steeds meer Amerikanen richtten hun blik op de Nederlandse invloeden in de Verenigde Staten.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
John Lothrop Motley
Ook de historicus en diplomaat John Lothrop Motley raakte geïnteresseerd in de geschiedenis van Nederland. In tegenstelling tot Irving, die Nederland nooit bezocht, deed Motley zowel research vanuit Amerika als in Den Haag en Brussel. In 1856 publiceerde hij The Rise of the Dutch Republic, waarin een compleet tegenovergesteld beeld van de Nederlanders geschetst werd. Niet langer werden zij beschreven als een lui en simpel volk, maar juist als een dappere natie die gestreden had om zich te bevrijden van de ketenen van de Spanjaarden en een voorliefde had voor liberale vrijheden. Er werd een directe vergelijking gemaakt tussen Willem van Oranje en George Washington en Motley suggereerde zelfs dat de Nederlandse Opstand een direct verband had met de Amerikaanse Revolutie: beiden waren een onafhankelijkheidsstrijd tegen een tirannieke onderdrukker. De publicatie werd een bestseller en een katalysator voor de verandering van de Amerikaanse publieke opinie over Nederland en zijn geschiedenis. Het leidde onder andere tot de publicatie van een reeks kinderboeken over Nederland of Nederlanders, waarvan Hans Brinker, or the Silver Skates van Mary Mapes Dodge één van de bekendste is. Dodge, die nooit een voet op Nederlandse bodem zette, schreef met Hans Brinker het bestverkochte boek van het jaar na Charles Dickens’ Our Mutual Friend. Het boek wordt tot op de dag van vandaag gezien als een klassieker in jeugdliteratuur.
Hollandgekte
Tegen het einde van de 19e eeuw groeide de interesse in Nederland bijna uit tot een ware obsessie: niet alleen boeken werden gepubliceerd, ook haastten verschillende Amerikaanse schilders zich naar Nederland, om het landje dat zo werd opgehemeld in levende lijven te zien en het te vereeuwigen op schilderijen. De kunstenaars vestigden zich in de meest pittoreske vissersdorpjes en zochten de mooiste tulpenvelden op, waardoor zich een nieuwe stroom aan clichés over Holland ontwikkelde. De belangstelling voor Nederlandse taferelen uitte zich ook in een run op schilderijen door Nederlandse meesters: Rembrandt van Rijn, Frans Hals, Johannes Vermeer. De manie, niet te verwarren met de Tulpengekte uit de 17e eeuw, uitte zich ook in de nabootsing van Nederlandse architectuur, zoals gevels en veranda’s, en Nederlandse klederdracht. Wat ontstond in de Amerikaanse verbeelding was niet een beeld van het industrialiserende Nederland van de 19e eeuw, maar een romantische en nostalgische voorstelling van de 17e-eeuwse Republiek, dat zelfs werd overgenomen in reisgidsen. Het pittoreske beeld is nooit echt verdwenen uit internationale massacultuur.
Het einde en de gevolgen van Holland Mania
De interesse in Nederland hield nog een tijdje aan, maar in de loop van de 20e eeuw werd het positieve en romantische beeld van Nederland compleet vervangen door een meer dystopisch beeld van het land. De liberale vrijheden van Nederland, die de Amerikanen ooit zo bewonderden, zouden te liberaal geworden zijn. De geschiedenis van Nederland zoals geschreven door Motley, wordt tegenwoordig gezien als een gedramatiseerd narratief gebaseerd op historische gebeurtenissen. Hoewel de invloed van de Nederlanders op de Amerikanen niet moet worden overdreven, zijn veel historici vandaag de dag nog van mening dat Amerikaanse revolutionairen veel te danken hebben gehad aan de Nederlandse Opstand, wat Motley ook al suggereerde. Ook werden er tijdens de periode van Holland Mania een groot aantal “Holland societies” opgericht, organisaties die erop gericht waren en zijn om het historische erfgoed van Nederlanders in Amerika te bewaren en beschermen. Een voorbeeld hiervan is de Saint Nicholas Society of the City of New York, die in 1835 gesticht werd en nog steeds bestaat en waarvan Washington Irving zelfs lid was. Op deze en andere gebieden heeft Holland Mania een blijvende invloed gehad op ontwikkelingen in het populaire cultuurgedachtegoed over Nederland.
Bronnen:
- Trouw: 1880 Nederland, een levend prentenboek
- Het Geheugen: De Nederlandse betrokkenheid bij de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog
- Goodfriend, Joyce, Benjamin Schmidt, and Annette Stott, Going Dutch: The Dutch Presence in America 1609-2009 (Boston 2008).
- Stott, Annette, “Images of Dutchness in the United States,” in: Four Centuries of Dutch-American Relations, 1609-2009 (Amsterdam 2009), 238- 249.
- Verheul, Jaap, “Through Foreign Eyes,” in: Discovering the Dutch: On Culture and Society of the Netherlands (Amsterdam 2014), 311–22.
