De Keteloorlog: maar één schot gelost
Op 6 oktober 1784 schalde een kanonschot over de Westerschelde. Marineschepen van de Republiek en de Oostenrijkse Zuidelijke Nederlanden lagen tegenover elkaar, maar na één welgemikt schot haalde het Oostenrijkse schip bakzeil en was het conflict alweer voorbij. De schermutseling kreeg al snel de spottende bijnaam ‘Keteloorlog’, naar het enige slachtoffer: de soepketel aan boord van een Habsburgs schip.
De Keteloorlog draaide om de toegang tot de Schelde. Sinds de Val van Antwerpen in de Tachtigjarige oorlog, blokkeerden schepen van de Republiek der Verenigde Nederlanden de Scheldemonding. Daarmee maakten ze de havens van Gent en vooral Antwerpen zo goed als ontoegankelijk voor oorlogsschepen én handelsschepen.
De blokkade van de Schelde
De blokkade van de Schelde bleef. Ook na de Tachtigjarige Oorlog. En na Hollandse Oorlog (1672-1678) en de Negenjarige Oorlog (1688-1697) had de Republiek zelfs zo veel invloed gekregen in de Spaanse Nederlanden, dat er Staatse troepen in Spaans-Nederlandse steden werden gelegerd. Die moesten helpen om de zwakke Spaanse Zuidelijke Nederlanden tegen het agressieve Frankrijk te verdedigen, maar in de praktijk vormden ze vooral een buffer voor de Republiek zelf. Die afspraken werden vastgelegd in zogeheten Barrièretraktaten.
Die barrièretraktaten bleven bestaan toen de Zuidelijke Nederlanden volgens het verdrag van de Vrede van Utrecht in 1713 overgingen Oostenrijkse handen, maar de Oostenrijkers waren minder blij met de aanwezigheid van de Republiek in hun gebied. De protestantse soldaten en hun katholieke omwonenden kwamen vaak in conflict en door de blokkade van de Schelde verloren handelaren veel geld.
Nieuwe machtsverhoudingen in Europa
En inmiddels waren de rollen in Europa veranderd. Tijdens de Oostenrijkse successieoorlog was gebleken dat de Republiek helemaal niet meer zo machtig was. Een aantal steden en forten in de Zuidelijke Nederlanden bleken tijdens die oorlog zo slecht verdedigd dat de Fransen ze met gemak innamen. De Oostenrijkse macht daarentegen, groeide. Toen de Republiek in 1780 in de Vierde Engelse oorlog verwikkeld raakte, zag de Oostenrijkse keizer Jozef II zijn kans schoon. Hij zegde eenzijdig de Barrièretraktaten op en eiste dat de Staatse troepen de Zuidelijke Nederlanden zouden verlaten. Omdat de oorlog tegen Engeland voor de Republiek al rampzalig verliep en een oorlog met de sterke zuiderbuur een regelrechte ramp zou zijn, zat er voor de Republiek weinig anders op dan gehoor te geven aan de Oostenrijkse keizer.
De Keteloorlog
Jozef had de smaak te pakken en verschoof zijn bakens nog wat verder: ook de Schelde moest open. In eerste instantie probeerde hij dat nog voor elkaar te krijgen door in ruil voor de opening grenscorrecties in het voordeel van de Republiek aan te bieden, maar de Staten Generaal twijfelden en gaven geen thuis. Daarom besloot Jozef de Republiek met wat machtsvertoon tot een antwoord te dwingen, bij voorkeur een antwoord in zijn voordeel. Hij stuurde drie schepen, waaronder het oorlogsschip Le Louis, vanuit Antwerpen de Schelde op om de blokkade te testen. Daar werd het Oostenrijkse schip opgewacht door het Zeeuwse oorlogsschip Dolphyn, dat de Oostenrijkers sommeerde aan te leggen in een Zeeuwse haven. De Oostenrijkers zetten echter door, zelfs toen de Dolphyn een aantal waarschuwingsschoten voor de boeg van de Oostenrijkers loste.
De Dolphyn vuurde vervolgens een gericht schot op de Oostenrijkse schepen. Het schot trof de Le Louis en raakte daar naar verluidt een koperen kookketel. De Le Louis haalde bakzeil en de bemanning gaf zich over aan de Dolphyn. De Oostenrijkse uitbraakpoging was voorbij.
De kleine schermutseling kreeg al snel de spottende naam Keteloorlog, maar in Den Haag werd wél geschrokken gereageerd. Vanuit de Staten Generaal werd een troepenmacht van 15.000 man gemobiliseerd en naar de Scheldemonding gestuurd, om een gevreesde Oostenrijkse aanval op te vangen. Een nieuwe oorlog bleef echter uit. Frankrijk kwam tussenbeide en in 1785 werd het Verdrag van Fontainebleau gesloten. In dat verdrag werd de ruzie om de Schelde weer even gesust doormiddel van compensatieregelingen en nieuwe grenscorrecties. De Schelde bleef gesloten. Of de bemanning van Le Louis nog soep kreeg, is niet bekend.
