13e Dalai Lama Tibet Thubten Gyatso

De Dalai Lama roept de Tibetaanse onafhankelijkheid uit

Op 13 februari 1913 roept de 13e Dalai Lama in Tibet de onafhankelijkheid uit. Het land bleef officieel een protectoraat van China, maar de regio zou daarna nooit meer zo dicht bij volledige onafhankelijkheid zijn als toen. Deze periode eindigde in 1950, toen het inmiddels communistische China Tibet weer binnenviel en opnieuw aan zijn gezag onderwierp.

Thubten Gyatso

De onafhankelijkheid van Tibet werd uitgeroepen door de 13e Dalai Lama, ook bekend als Thubten Gyatso. Gyatso werd geboren in 1876 en werd al op zijn derde aangewezen als de nieuwe Dalai Lama. Dit heeft er mee te maken dat de Tibetanen geloven dat de Dalai Lama altijd reïncarneert. Elke Dalai Lama is dus een reïncarnatie van de vorige. Het is zodoende geen ergelijke rol, waardoor de hoogste religieuze leiders op zoek gaan naar de nieuwe Dalai Lama. Hierbij laten ze zich vaak leiden door visioenen en tests. Totdat Gyatso 18 jaar was werd Tibet bestuurd door regenten. In 1895 werd hij daarna de nieuwe leider van Tibet.

Gyatso trad aan in een rumoerige periode voor Tibet. Het gebied stond officieel nog onder Chinees gezag, maar dit was wel langzaam aan het afbrokkelen. Daarnaast was er ook Russische en Britse interesse in het gebied. Beide grootmachten wilden hun invloed in Centraal-Azië namelijk vergroten. Dit leidde uiteindelijk tot een Britse invasie van Tibet in 1903 en 1904. De Britse invasie noopte Gyatso om Tibet te ontvluchten. Hij trok naar Mongolië en leefde daarna ook enkele jaren in India. In de tussentijd besloot China in te grijpen in Tibet. Het gebied werd terugveroverd op de Britten en onder strenger Chinees toezicht geplaatst. Tibetaanse onafhankelijkheid leek op dat moment verder dan ooit.

De onafhankelijkheidsverklaring

Gyatso zag de ontwikkelingen in Tibet met lede ogen aan. De situatie veranderde echter drastisch in 1912. Na een nationalistische opstand werd de Qing-dynastie, die China al honderden jaren geregeerd had, verdreven. De laatste keizer, Puyi, werd gedwongen om af te treden en China was vanaf dat moment een republiek. De Chinese troepen in Tibet waren daarnaast gedeserteerd en Gyatso maakte handig gebruik van het machtsvacuüm dat was ontstaan in Tibet. Hij besloot terug te keren naar zijn thuisland en riep de Tibetaanse wens naar onafhankelijkheid uit.

De nieuwe Chinese regering zag Tibet echter nog steeds als onderdeel van China. Volgens China was dat namelijk altijd zo geweest en maakte de regimewisseling in China dus geen verschil. Er brak een nieuwe strijd uit, nu tussen de Tibetanen en Chinese nationalisten. Mede met behulp van de Britten lukte het Tibet om een verdrag met de Chinezen te sluiten. Tibet werd een Chinees protectoraat, maar kreeg volledige autonomie over de binnenlandse aangelegenheden. De Tibetanen hadden op meer gehoopt, maar toch voelde dit als een belangrijke stap.

Moderniseren of niet?

In de jaren die daarop volgden was er een grote groep Tibetanen die wilde moderniseren. Men wilde meer aansluiting vinden met de Westerse Wereld, om zo ook sterker tegenover China te kunnen staan. Anderen vreesden echter dat dit het boeddhistische karakter van Tibet zou beschadigen. De Dalai Lama liet zich door dat laatste argument overtuigen en draaide alle moderniseringen in de jaren ’20 weer terug. Dit zorgde er mede voor dat het Tibetaanse leger klein en slecht bewapend bleef. Thubten Gyatso stierf uiteindelijk in 1933. Zijn opvolger Tenzin Gyatso, de 14e Dalai Lama, is tegenwoordig nog steeds de Dalai Lama.

Chinese interesse in Tibet bleef bestaan, maar China was verwikkeld in een hevige oorlog met Japan. Daarnaast was er ook nog een onderlinge strijd tussen communisten en nationalisten. De Tibetaanse autonomie bleef daardoor tot 1950 bestaan.

Nieuwe Chinese overheersing

Na de Tweede Wereldoorlog hoopte Tibet tevergeefs op volledige onafhankelijkheid. Veel Westerse landen hadden direct contact met Tibet, maar beschouwden het nog steeds als Chinees gebied.

Uiteindelijk werd het Tibetaanse lot definitief beslecht toen de communisten van Mao Zedong aan de macht kwamen in China in 1949. Mao zag Tibet ook als integraal onderdeel van China en door de winst in de Chinese Burgeroorlog had hij nu alle mogelijkheden om Tibet binnen te vallen. Het kleine Tibetaanse leger maakte geen schijn van kans en de Chinezen bezetten al snel de Tibetaanse hoofdstad Lhasa.

China beloofde opnieuw autonomie voor Tibet, maar nu wel met een flinke Chinese militaire aanwezigheid in het land. Tibet was zijn onafhankelijkheid kwijt en werd enkele jaren later definitief bij China ingelijfd. Een grote opstand in 1959 mocht ook niet meer baten.

De 14e Dalai Lama ontvluchtte hierna het land en vraagt sindsdien internationale aandacht voor de Tibetaanse bevolking. Ondanks dit alles lijkt het er echter niet op dat de status van Tibet snel zal veranderen.

Bronnen

BBC. Tibet profile - Timeline. 

The Guardian. Dalai Lama: A spiritual leader who is found, not chosen. 

Goldstein, Melvyn, The Snow Lion and the Dragon: China, Tibet and the Dalai Lama (Oakland, 1997)

Goldstein Melvyn en Gelek Rimpoche, A History of Tibet, 1913-1951: The Demise of the Lamaist State

Afbeelding

Thubten Gyatso (uiterst rechts), de 13e Dalai Lama die in 1913 de Tibetaanse onafhankelijkheid uitriep. Via Wikimedia Commons [Public Domain] 

Ook interessant: 

Ideologieën: 

Landen: 

Personen: 

Religie: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Saga vikingen

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief. 

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!