Geschiedenis van de Kerstnachtdienst
Tegenwoordig is de kerstnachtdienst een populair onderdeel van Kerstmis, maar dat was niet altijd het geval. Sterker nog, lange tijd werden dergelijke vieringen helemaal niet gehouden in Nederland.
De traditie van de kerstnachtdienst is gebaseerd op de geboorte van Christus, die volgens de christelijke traditie ’s nachts plaatsvond: ‘En ze bracht een zoon ter wereld, haar eerstgeborene. Ze wikkelde hem in een doek en legde hem in een voederbak, omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad. Niet ver daarvandaan brachten herders de nacht door in het veld, ze hielden de wacht bij hun kudde.’ [Lukas 2:7-8, Nieuwe Bijbelvertaling]
Kerstspelen en een levende Kerststal
In het Oosten begon het Kerstfeest in de oudheid dan ook al ’s nachts met een eucharistieviering, maar aanvankelijk sloeg deze traditie niet over naar Europa. Zo vond er in Rome aanvankelijk alleen een pauselijke mis plaats in de Sint Pieter op Eerste Kerstdag om 9 uur ‘s ochtends. In de 5e eeuw kwam hier echter verandering in met de introductie van de eerste kerstnachtdienst in de Santa Maria Maggiore in Rome. Gedurende de middeleeuwen groeide deze traditie vervolgens uit tot een volksfeest, met onder meer kerstspelen en een levende kerststal.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
'Heidense' Kerstmis
Aan veel van deze tradities kwam echter een einde met de opkomst van de Reformatie in de 16e eeuw. Volgens veel protestanten hadden deze activiteiten namelijk geen enkele basis in het Schrift. De puriteinen in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten besloten de viering van het ‘heidense’ kerstmis zelfs helemaal af te schaffen. Ook in Nederland had de opkomst van het protestantisme gevolgen voor de kerstvieringen, onder meer in de vorm van de afschaffing van de kerstnachtdienst.
Een landelijke traditie
Pas in de tweede helft van de 20e eeuw keerde deze diensten geleidelijk aan weer terug, en al snel bleek het gebruik nog steeds populair. Inmiddels zijn de nachtelijke kerstvieringen dan ook uitgegroeid tot een landelijke traditie. Iedere kerk is overigens vrij om te bepalen hoe en op welke manier de kerkelijke nachtdiensten georganiseerd worden. Zo besloot het Vaticaan in 2009 de nachtelijke viering in de Sint Pieter te vervroegen naar 10 uur ’s avonds, zodat de toenmalige 82-jarige Paus Benedictus XVI nog op tijd naar bed kon.
Meer lezen over kerst? In ons kerstdossier lees je alles over de geschiedenis van kerstmis.
