Het Warschaupact

In de Poolse hoofdstad Warschau ondertekenden acht Oost-Europese landen op 14 mei 1955 het Warschaupact. Het Warschaupact was een verdrag waarin wederzijdse vriendschap, samenwerking en bijstand werd vastgelegd tussen de landen. Het was de communistische reactie en versie op het ontstaan van de NAVO van de West-Europese landen en de Verenigde Staten.

Deelnemende landen Warschaupact

Toen op 9 mei 1955 West-Duitsland zich aansloot bij de NAVO besloot de leider van de Sovjet-Unie, Nikita Chroetsjov, dat ook Oost-Europa zich moest verenigen. Het Warschaupact werd ondertekend door Albanië, Bulgarije, Hongarije, Oost-Duitsland, Polen, Roemenië, Tsjecho-Slowakije en de Sovjet-Unie. Het verdrag toonde de communistische dominantie over Oost-Europa aan en zo werd Oost-Europa lijnrecht tegenover het kapitalistische westen geplaatst. Kapitalisme versus communisme, West tegen Oost.

Toetreding West-Duitsland tot NAVO

De strijd tussen het Westen en de Sovjet-Unie begon na de Tweede Wereldoorlog bij de opdeling van het naoorlogse Europa. Aanvankelijk waren beide zijden het erover eens dat Duitsland niet meer over een militaire macht mocht beschikken en dat de Duitse rechten aan banden moesten worden gelegd. Toen er na 1950 door de Verenigde Staten en enkele andere NAVO-landen werd overwogen om West-Duitsland toe te laten tot de NAVO, en daarmee ook toe te staan dat ze zich wederom militair ontwikkelden, gaf de Sovjet-Unie aan dat zij dit onwenselijk vonden. De Sovjet-Unie zag het toetreden van West-Duitsland tot de NAVO als een provocatieve daad van het kapitalistische Westen en besloot actie te ondernemen. Het resultaat was het Warschaupact.

Voorwaarden Warschaupact

Net zoals zijn tegenhanger werd er in het Warschaupact vastgelegd dat de lidstaten politiek en militair zouden samenwerken in geval van dreiging van buitenaf. Als handige bijkomstigheid van het verdrag kreeg de Sovjet-Unie op deze manier meer macht en inzage op het doen en laten van de omliggende landen. Het verdrag kende als voorwaarden dat er totale gelijkheid tussen de lidstaten bestond en er geen onderlinge bemoeienis zou zijn met nationale zaken. Het verdrag zou twintig jaar van kracht zijn, zo lang alle lidstaten lid zouden blijven. Albanië beëindigde echter in 1962 zijn bijdrage aan gezamenlijke acties van de Warschaupact-landen en trad in 1968 geheel terug uit het verdrag.

Einde van het Warschaupact

Binnen het Warschaupact waren er twee belangrijke organen: het Politieke Consultatief Comité en het Gecombineerd Commando van de Strijdkrachten. Beide instellingen waren gevestigd in Moskou en de leiders van beide comités moesten een Sovjet zijn. Op deze wijze behield de Sovjet-Unie de overhand in het pact. Nadat Albanië in de jaren zestig het Warschaupact had verlaten, begon de kracht van het verdrag af te zwakken. Toen in 1989-1990 de communisten op wereldwijde schaal in het nauw kwamen viel het doek voor het Warschaupact. West- en Oost-Duitsland werden in 1990 verenigd waardoor Oost-Duitsland niet langer lid was van het pact. In 1990 besloot Hongarije niet meer militaire bijdragen aan het pact te leveren en verlieten zij het bondgenootschap in 1991. Ook Tsjecho-Slowakije en Polen trokken zich dat jaar terug. De overige landen besloten mede hierdoor in 1991 hun samenwerking te beëindigen.    

Afbeeldingen:

• Het presidentiële paleis in Warschau, Polen, waar het Warschaupact werd opgesteld en ondertekend op 14 mei 1955 via Wikimedia Commons
• Bijeenkomst van de zeven vertegenwoordigers van de landen van het Warschaupact in Oost-Berlijn in mei 1987. V.l.n.r.: Gustáv Husák, Todor Zhivkov, Erich Honecker, Mikhail Gorbachev, Nicolae Ceaușescu, Wojciech Jaruzelski en János Kádár via Wikimedia Commons