Mythe van Hitler en ‘zijn’ Autobahn

Het is één van de meest hardnekkige mythes uit de recente geschiedenis: het feit dat Adolf Hitler de Autobahn bedacht en daarmee de werkloosheid in Duitsland oploste. In werkelijkheid klopt er van dit verhaal echter maar weinig. Sterker nog, aanvankelijk waren de nazi’s juist fel tegen de komst van de snelwegen, aangezien deze vooral ten goede zouden komen aan de 'Joodse kapitalisten'.

Het eerste Duitse initiatief voor de aanleg van een snelweg ontstond al ver voor de oprichting van de nazi-partij. In 1909 zette een groep rijke autoliefhebbers al een belangenorganisatie op om de politiek te overtuigen om speciale autowegen aan te leggen. Op de bestaande wegen werden de chauffeurs namelijk voortdurend gehinderd door stof, modder, koetswagens en voetgangers. De aanleg van deze eerste snelweg begon al in 1913, maar kwam al snel stil te liggen door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

Eerste Autobahn

Na afloop van de Eerste Wereldoorlog was er als gevolg van de herstelbetalingen van het Verdrag van Versailles (1919) en de Grote Depressie (1929) lange tijd geen geld beschikbaar voor de aanleg van nieuwe wegen. Pas in de jaren ‘30 werd het idee van de snelweg opnieuw opgepikt door Konrad Adenauer, toen nog burgemeester van Keulen.

Hij financierde in 1932 de aanleg van een kruisingsvrije weg tussen Keulen en Bonn, de eerste Autobahn. Auto’s mochten hier maximaal 120 kilometer per uur rijden, maar de meesten haalden de 60 nog niet eens. Desalniettemin bleek de nieuwe verbinding tussen Bonn en Keulen, op dat moment een van de drukste trajecten in Duitsland, een groot succes.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Nazi-propaganda

Toch waren de nazi’s in eerste instantie tegen de nieuwe snelwegen. Zij meenden namelijk dat vooral ‘de rijke aristocraten en de Joodse kapitalen en hun belangen’ hiervan zouden profiteren. Lange tijd probeerden NSDAP leden, nota bene in samenwerking met de communisten, zelfs de aanleg van deze nieuwe autowegen te verhinderen. Pas zijn machtsgreep in 1933 realiseerde Hitler zich het potentieel van de snelweg. Meteen liet hij de weg tussen Bonn en Keulen degraderen naar een ‘landweg’, want hij wilde zelf verantwoordelijk zijn voor de aanleg van de ‘eerste’ Autobahn.

Grote plannen

In 1934 kondigde de Führer vervolgens een aantal grote plannen aan. Per jaar moest er maar liefst 1000 kilometer snelweg aangelegd worden, een project dat minstens 600.000 Duitse werklozen van werk en inkomen moest voorzien. Daarnaast beloofde hij al zijn stemmers ‘volledige mobiliteit’. Dankzij de oprichting van het merk ‘Volkswagen’ zou iedere arbeider zich voortaan een auto kunnen veroorloven en dus gebruik kunnen maken van de Autobahn. Hitler was zelfs zo betrokken bij de aanleg van de wegen dat hij zich regelmatig bij de bouwwerkzaamheden liet fotograferen met een schop in zijn hand.

Realiteit

In werkelijkheid werd er van alle beloftes echter maar weinig waargemaakt. In 1941 was er slechts 3.800 kilometer snelweg gereed, slechts de helft van de geplande hoeveelheid. Daarnaast had het hele project op zijn hoogtepunt maximaal 120.000 mensen van werk voorzien. Zij werkten bovendien onder erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden, waardoor er regelmatig grote stakingen uitbraken. In 1942 kwam het Autobahn project door de oorlog vervolgens volledig stil te leggen. Een jaar later werd zelfs besloten om de snelwegen maar open te stellen voor fietsers omdat er verder geen gebruik van werd gemaakt.

Propaganda

De reden dat Hitler toch nog tot op de dag van vandaag in verband wordt gebracht met het succes van de Autobahn is grotendeels te wijten aan de nazi-propaganda. Tot het einde van de oorlog bleven de Duitse media beelden van grote wegwerkzaamheden vertonen, ondanks dat deze toen al ruim 3 jaar stil lagen. Daarnaast nam de Duitse werkeloosheid tegen het einde van de jaren ’30 inderdaad sterk af, maar dit kwam niet door de Autobahn. De meeste arbeiders vonden vooral werk in de oorlogsindustrie, die uiteindelijk een veel grotere katalysator van de Duitse economie vormde dan het Autobahn-project. Het merendeel van de Duitse snelwegen werd uiteindelijk pas na de Tweede Wereldoorlog aangelegd.

Bron: Deutsche Welle