200 jaar Stille nacht, Heilige Nacht

We kennen het lied bijna allemaal wel, en deze periode is de kans groot dat je het ook zingt: Stille nacht, heilige nacht. Het is al meer dan 200 jaar geleden dat het lied voor het eerst gezongen werd, dit was in Oostenrijk.

Het wereldberoemde kerstlied Stille nacht, heilige nacht is inmiddels in meer dan 300 talen en dialecten vertaald en is daarmee een van de populairste kerstliederen. Op Eerste Kerstdag 1818 werd het lied, gecomponeerd door Joseph Mohr en Franz Gruber voor het eerst uitgevoerd in de St. Nikolauskerk in Obendorf, vlak bij het Oostenrijkse Salzburg. Het lied werd muzikaal begeleid met een gitaar, een ongewone keuze. Volgens de overlevering kwam dat omdat muizen de balgen van het kerkorgel hadden kapot geknaagd, maar het zou ook goed kunnen dat Mohr iets originelers wilde.

Europa in crisis

Stille Nacht werd geschreven op een moment dat Europa het droevige toneel was de verwoesting van oorlog, economische crisis, conflict en hongersnood. Napoleon was definitief verslagen, maar de oorlogen hadden hun sporen nagelaten. Het bonnetje van de allesverwoestende strijd moest nog betaald worden, waardoor veel landen met diepe schulden achterbleven. Bovendien had het Congres van Wenen in 1814 en 1815, dat bedoeld was om orde op zaken te stellen, voor sommige landen vergaande gevolgen die opnieuw conflict opleverden. Vooral de Duitse staten werden hard getroffen. In het jaar 1816, dat de geschiedenis in ging als ‘het jaar zonder zomer’, zorgde het slechte weer in midden-Europa ook nog voor een mislukte oogst en als gevolg daarvan hongersnood.

Een hoopvol gedicht

Joseph Mohr was een priester uit Salzburg, dat na de Franse bezetting en het Congres van Wenen door een diepe economische en politieke crisis ging. De nieuwe grens tussen Salzburg en Beieren werd precies tussen Mohr’s dorp Obendorf en het stadscentrum Laufen getrokken. Obendorf belandde in de periferie en bleef achter zonder school, begraafplaats en andere belangrijke voorzieningen. Mohr maakte de crisis in Europa dus van dichtbij mee. Tegen die achtergrond schreef hij het hoopvolle gedicht Stille Nacht.

Wereldwijd en tijdloos vredeslied

In de 200 jaar na de eerste opvoering begon Stille Nacht langzaam aan een wereldwijde opmars. Overal waar koren het lied ten gehore brachten, sloeg het aan. Dat komt misschien door de boodschap van hoop en vrede die eruit spreekt. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, kwamen Duitse en Engelse soldaten op kerstavond 1914 uit hun loopgraven om samen Kerstmis te vieren. ‘Stille nacht’ werd daarbij in verschillende talen gezongen. En in 1941, tijdens de Tweede Wereldoorlog, zongen de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill het lied ook in de tuinen van het Witte Huis. Vanwege de taaloverstijgende vredesboodschap werd Stille Nacht in 2011 door UNESCO tot immaterieel erfgoed uitgeroepen.

Meer lezen over kerst? In ons kerstdossier lees je alles over de geschiedenis van kerstmis.