Belastingparadijzen in de geschiedenis

Zo lang als er belastingen bestaan, wringen mensen zich in allerlei bochten om ze te ontwijken, of om in ieder geval zo weinig mogelijk belasting te hoeven betalen. Dit werd vaak gedaan in zogenaamde belastingparadijzen, die al in de oudheid bestonden.

Een belastingparadijs is een land of een gebied dat een laag belastingtarief kent. Het is daarom een gunstige vestigingsplaats voor bedrijven, handelaren en anderen die baat hebben bij een voordelig belastingklimaat. Het bestaan van plaatsen die lage belastingen kennen ten opzichte van andere landen is waarschijnlijk al zo oud als belastingheffing zelf. Zo werden in het Oude Griekenland verschillende eilanden als opslag- en vestigingsplaatsen gebruikt door handelaren. Hierdoor konden zij de twee procent belasting ontduiken die in Athene werd geheven op de import van goederen.

Kanaaleilanden

De eerste duidelijke overzichten waarop belastingtarieven in verschillende gebieden worden beschreven stammen uit de middeleeuwen. Documenten uit 1159 laten zien dat handelaren er in die tijd alles aan deden om geen heffingen te hoeven betalen door van de ene naar de andere Hanzestad te verhuizen. Naast Londen en de Hanzesteden stonden de Pauselijke Staten in Italië, het eiland Man tussen Engeland en Ierland en de Kanaaleilanden al in de middeleeuwen bekend als belastingparadijzen. De Kanaaleilanden konden na de Normandische verovering van Engeland in 1066 uitgroeien tot een belastingparadijs omdat zij autonoom van Engeland belastingen konden heffen.

Amerika

Met de opkomst van de overzeese handel in de vroegmoderne tijd nam ook de interesse in het ontwijken van belastingen toe. Zo handelden verschillende handelaren in de Brits-Amerikaanse koloniën in 1721 vanuit Latijns-Amerika om Britse belastingen te ontduiken. Na de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1783 ontwikkelden de staten New Jersey en Delaware zich, door hun lage belastingtarieven, als een soort belastingparadijzen. In de 19e eeuw kwamen daar verschillende Britse gebieden bij, omdat Britse protectoraten het recht kregen hun eigen economische politiek te voeren. Britse koloniën als Gibraltar, Hong Kong en, wederom, de Kanaaleilanden werden in deze tijd belastingparadijzen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Moderne belastingparadijzen

De moderne belastingparadijzen ontwikkelden zich na de Eerste Wereldoorlog. Zwitserland was waarschijnlijk de eerste, en nog steeds de meest bekende. Hoewel het neutrale Zwitserland in de 19e eeuw al een vrijhaven was voor kapitaal van mensen uit sociaal onrustige landen als Rusland, Duitsland en gebieden in Zuid-Amerika werd het na 1918 pas echt een belastingparadijs. Terwijl de andere Europese landen hun belastingen verhoogden om de opbouw na de Eerste Wereldoorlog te bekostigen was dit in het neutrale Zwitserland niet nodig. De belastingen bleven laag, waarna een groot aantal individuen en bedrijven ervoor kozen zich in Zwitserland te vestigen. In de jaren daarna werden de Zwitsers gevolgd door bekende belastingparadijzen als Liechtenstein, Luxemburg, Monaco, Andorra, Bermuda, de Kaaimaneilanden en Panama. Mitt Romney maakte gebruik van ingenieuze fiscale sluiproutes die door de Kaaimaneilanden, Bermuda en Luxemburg lopen. Eén van deze routes loopt ook deels door Nederland, waardoor hij via zijn bedrijf Bain Capital zo’n 80 miljoen euro aan dividendbelasting heeft ontweken die Romney aan de Ierse regering had moeten betalen. Deze belastingen moest hij afdragen na de overname van de Ierse farmaceut Warner Chilcott. Mitt Romney is bij lange na niet de enige bekende persoon die zich schuldig maakte aan belastingontduiking, veel andere politici en staatshoofden gingen hem voor. In 2021 werden de Pandora Papers gepubliceerd, waaruit blijkt dat vooraanstaande leiders als de Britse ex-premier Tony Blair, koning Abdullah van Jordanië en Russische president Vladimir Poetin miljoenen euro's rijker werden door het gebruikmaken van belastingparadijzen. Ook Wopke Hoekstra, voormalig Minister van Financiën, investeerde voordat hij minister werd in een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden. Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.