De geschiedenis van de stad Delft
Een van de mooiste oude stadjes in Nederland is Delft. Een bezoekje aan de Zuid-Hollandse parel neemt je mee in de ontstaansgeschiedenis van Nederland en brengt de Republiek en de Gouden Eeuw tot leven.
Ontstaan van Delft
Hoewel Delft in tegenstelling tot bijvoorbeeld Utrecht en Nijmegen geen Romeinse stad is, kreeg de stad al in 1246 van graaf Willem II stadsrechten. Delft was ontstaan uit de elfde-eeuwse grafelijke vroonhof van Godfried de Bult, gebouwd op de verhoogde wal van een uitgegraven waterloop, een zogenaamde ‘delf’. Daar dankte de latere stad Delft haar naam aan. Een vroonhof was in de middeleeuwen de hoeve van de landsheer en het centrum van de lokale landbouw van waaruit de omliggende landen geëxploiteerd werden. Mede daardoor groeide Delft al vroeg uit tot een belangrijk regionaal handelscentrum.
Verbinding met de Maas en economische bloei
In 1389 werd het verbindingskanaal naar de Maas, de Delfhavense Schie, uitgegraven. Daardoor kreeg Delft toegang tot een enorm achterland en de zee, waar aan de monding van de rivier Delfshaven werd gebouwd. Door die grote afzetmarkt kwamen de handel en nijverheid in Delft vanaf de dertiende eeuw in bloei. Er werd vooral gehandeld in boter, textiel en bier. Al snel groeide Delft uit tot een van de grotere steden van Holland. Zo woonden er omstreeks het jaar 1400 al ruim 6500 mensen. Hoewel Delft in 1536 tijdens een grote stadsbrand grotendeels in de as werd gelegd, ging de groei gewoon door.
Delft in de Tachtigjarige Oorlog
Op 14 november 1572, tijdens de Nederlandse Opstand tegen Spanje, vestigde Willem van Oranje zich in het Sint-Agathaklooster, dat later werd omgedoopt tot de Prinsenhof in Delft. Van Oranje koos voor Delft omdat de stad vanwege haar vestingwerken goed verdedigbaar was. Met de komst van de edelman die zich had opgeworpen als ‘vader des vaderlands’ en leider van de Opstand, werd Delft een centrum van het verzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Op 10 juli 1584 werd van Oranje na zijn lunch door Balthasar Gerards in Delft vermoord.
De Gouden Eeuw in Delft
Net als de rest van de Republiek der Nederlanden, beleefde Delft in de zeventiende eeuw een nieuwe bloeiperiode, die de geschiedenis inging als de Gouden Eeuw. Er werd zowel van de Oost-Indische Compagnie als van de West-Indische Compagnie een vestiging in Delft opgericht. De Delftse VOC-kamer zond drie keer per jaar een vloot uit richting de Oost, die specerijen, chinees porselein en andere luxegoederen mee terugnamen. Het Delfts aardewerk, dat bekend ging staan als ‘Delfts blauw’ werd over de hele wereld geëxporteerd. Door de economische impuls die dat opleverde, kwamen ook de kunsten en de wetenschap tot bloei. In de zeventiende eeuw woonden en werkten bijvoorbeeld Johannes Vermeer en Anthoni van Leeuwenhoek in Delft. In 1654 werd met de ‘Delftse donderslag’ een groot deel van de stad verwoest toen een opslagplaats voor buskruit ontplofte.
Delft vanaf het rampjaar 1672
Vanaf 1672, het jaar dat in Nederland bekendstaat als het Rampjaar, ging het ook met Delft bergafwaarts. De stad werd overvleugeld door Den Haag als nieuw bestuurlijk centrum en door Rotterdam als belangrijkste havenstad. De meeste plateelbakkerijen waar het beroemde Delftse aardewerk werd gemaakt werden gesloten. Pas in de negentiende eeuw krabbelde Delft weer op. Hoewel de handel en nijverheid vrijwel volledig waren verdwenen, was Delft vanwege de gunstige ligging aan water- en spoorwegen een ideale plaats voor industrie en wetenschap. Er vestigden zich verschillende industriebedrijven, waaronder een grote gistfabrikant (het huidige DSM). In 1842 opende koning Willem II de Koninklijke Akademie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs, de voorloper van de TU Delft.
De geschiedenis zichtbaar in het huidige Delft
Wat zie je van die woelige geschiedenis tegenwoordig nog terug in Delft? Ontzettend veel! Als je tegenwoordig een dagje naar Delft gaat kun je een rondvaartboot nemen of een bus huren om de geschiedenis van Delft met eigen ogen te aanschouwen. Wist je bijvoorbeeld dat de huidige Paardenmarkt in Delft ligt op de plek die in 1654 na de buskruitontploffing werd verwoest? En dat het nieuwe Kruithuis precies ‘één kanonskogel afstand’ verderop ligt? Ook kun je de kogelgaten die achterbleven in de muur na de moord op Willem van Oranje nog terugzien in de Prinsenhof en praalgraven van Nederlandse zeehelden als Maarten Tromp bewonderen de Nieuwe Kerk.
Bronnen:
- Geschiedenis van Zuid-Holland, ‘Geschiedenis van Delft’
- Delft.com, ‘Willem van Oranje’
- Wikidelft, ‘Delft en de Gouden Eeuw’
Afbeeldingen:
- Gezicht op Delft, Johannes Vermeer, circa 1660 – 1661. [Public Domain via Wikimedia Commons]
- De Moordt des Prinsen van Oranje, tot Delft, in den Jaare 1584, uit Hugo de Groot, Nederlandtsche jaerboeken en historien (1681). [Public Domain via Wikimedia Commons]
