WO II: De Duitse Bombardementen op Nederland

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland honderden grote en kleine bombardementen door de geallieerde en Duitse luchtmachten uitgevoerd. De meeste mensen kennen het verwoestende bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940. Maar de Duitse luchtmacht, de Luftwaffe, voerde nog zes andere grote bombardementen uit die een stuk minder bekend zijn.

11 mei 1940 - Het ‘onbekende bombardement’ op Amsterdam

Op 10 mei trokken Duitse troepen de grens over nadat Duitsland Nederland de oorlog had verklaard. Tegelijkertijd voerde de Duitse luchtmacht aanvallen op onder andere Schiphol uit. De volgende dag werd Amsterdam geraakt door een bombardement. Veertien panden aan de Blauwburgwal werden verwoest en er vielen 44 doden en 79 gewonden.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Vermoedelijk wilde de Luftwaffe opnieuw Schiphol bombarderen, maar raakte een van de Duitse bommenwerpers beschadigd door Nederlands luchtafweergeschut in Sloten. Om ballast kwijt te raken besloot de Duitse piloot verderop boven Amsterdam zijn bommen af te gooien. Een andere theorie luidt dat het vliegtuig het oude postkantoor achter het Paleis op de dam als doelwit had, daar zat in die tijd het communicatiecentrum van het Nederlandse leger. Ook zou het kunnen dat de bommenwerper in de moeilijkheden was geraakt door een Nederlands jachtvliegtuig, zoals een ooggetuige beaamde. Hoe dan ook, de Duitse bommen belandden uiteindelijk op de Blauwburgwal.

Het bombardement kreeg de naam het ‘onbekende bombardement’ omdat het vrij snel in relatieve vergetelheid raakte. Waarschijnlijk wilde de Duitse autoriteiten de dood van de onschuldige burgerslachtoffers na de capitulatie stilhouden, waardoor er na de capitulatie geen woord meer over te vinden is in Nederlandse kranten. Drie dagen na het bombardement werd Rotterdam zwaar gebombardeerd, waardoor het bombardement op de Blauwburgwal op de achtergrond raakte. Pas in 2016 werden alle namen van de slachtoffers achterhaald.

11 mei 1940 – Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek

Op dezelfde dag als het bombardement in Amsterdam, voerde de Luftwaffe ook een bombardement uit op Zevenbergen en Zevenbergschen hoek in Noord-Brabant. Om de Duitse inval van Nederland een halt toe te roepen, waren Franse troepen vanuit België Nederland ingetrokken. Hun doel was nu om de door de Duitse veroverde Moerdijkbruggen te heroveren.

Om dit te voorkomen, besloot het Duitse leger tot een bombardement. De Duitse legertop hoopte zo de opmars van de Franse troepen te voorkomen, maar de dodelijke lading van de vliegtuigen belandde op Zevenbergen en Zevenbergschen Hoek. In totaal vielen er 36 burgerslachtoffers.

14 mei 1940 – Bombardement van Rotterdam

Op 14 mei 1940 was de slag om Nederland al vier dagen bezig, veel meer dan de enkele uren die Hitler nodig dacht te hebben voor de verovering van Nederland. Ondanks dat er nog veel onbeantwoorde vragen over het verwoestende bombardement zijn, is het duidelijk dat op hoog Duits niveau het bombardement van Rotterdam werd gezien als middel om de Nederlandse overgave te versnellen.

De bombardementen werden uitgevoerd door circa 90 Heinkel bommenwerpers. Ruim 30.000 woningen en panden werden verwoest en tussen de 800 en 900 mensen kwamen om het leven. De situatie verergerde toen er na de bombardementen op veel plaatsen in Rotterdam brand uitbrak. Deze brand greep, mede door harde wind, snel om zich heen. De brandweer kon hier maar weinig tegen betekenen. Pas op 16 mei lukte het de grootste branden te blussen. Bijna 80.000 mensen raakten door het bombardement dakloos, dat was 12,8% van de bevolking van de stad.

14 mei 1940 – Het strategische Den Helder

Op dezelfde dag als het bombardement van Rotterdam, werd ook Den Helder geraakt door Duitse bommenwerpers. Den Helder was waarschijnlijk een militair doelwit. De stad lag op een strategische locatie en bezat een militair vliegveld, marinehaven en een grote scheepswerf. In augustus 1939 werd de kustverdediging er al aangescherpt. Men wist dat bij een Duitse invasie van Nederland, een aanval op Den Helder onvermijdelijk was.

De soldaten in Den Helder wisten, tot de capitulatie op 14 mei, alle Duitse aanvallen af te weren. Een uur na het bombardement op Rotterdam kreeg de commandant van Den Helder de opdracht; “Havens versperren, vernielingen uitvoeren, zoveel mogelijk personeel en materiaal naar Engeland zenden, meeste spoed,”. De verdedigers van de stad moesten zich klaarmaken voor capitulatie, maar alles wat te redden viel naar Engeland sturen en de Duitsers zoveel mogelijk dwarszitten.

Enkele uren na de capitulatie van Nederland lieten drie Duitse vliegtuigen nog bommen vallen op de onverdedigde binnenstad van Den Helder. Ondanks dat Nederland zich al had overgegeven vielen er zo nog 28 doden in Den Helder. Achteraf gaven de Duitsers toe dat dit om een ‘vergissingsbombardement’ ging. De drie bommenwerpers waren al opgestegen voordat Nederland gecapituleerd had, het bevel terug te keren was niet begrepen of niet ontvangen.

17 mei 1940 – Middelburg, een bombardement?

Nederland had zich twee dagen eerder overgegeven, maar toch werd Middelburg op 17 mei nog slachtoffer van een bombardement met 22 burgerslachtoffers als gevolg.

De strijd in Zeeland ging namelijk langer door dan in de rest van Nederland. Zeeland werd niet betrokken bij de capitulatie die generaal Winkelman op 15 mei ondertekende. In het zuidwesten van Nederland bevonden zich naast Nederlandse soldaten, ook nog grote aantallen Franse troepen, waardoor Winkelman zei geen controle te hebben over deze soldaten. Na de capitulatie trokken Duitse troepen daarom snel op naar Zeeland, om het laatste stukje Nederland te bezetten.

Op 17 mei, in Middelburg ook wel bekend als ‘zwarte vrijdag’, vond het bombardement van Middelburg plaats. Over het bombardement bestaat echter controverse. Het wordt tegenwoordig betwijfeld of de stad slachtoffer was geworden van een groot luchtbombardement. Vermoedelijk werden er enkele bommen vanuit vliegtuigen gegooid, maar werd de rest van de schade door artillerievuur veroorzaakt. Overigens is er zelfs discussie over de oorsprong van dit artillerievuur, het is onduidelijk of het van Franse of van Duitse kant kwam. Hoe dan ook braken er verschillende branden uit, waardoor vrijwel de hele binnenstad in vlammen op ging. Omdat de burgemeester van Middelburg de inwoners had geadviseerd de stad te verlaten vielen er ‘maar’ 22 doden.

19-20 september 1944: Het bombardement op Eindhoven

Tijdens de Duitse bezetting was Eindhoven in 1942 al slachtoffer geworden van het Sinterklaasbombardement door de Britse luchtmacht. Maar in september 1944 waren de rollen omgedraaid. Eindhoven was op 18 september 1944 bevrijd door geallieerde troepen, maar de Duitse luftwaffe was niet van plan de stad zomaar op te geven.

Op de avond van 19 september bombardeerden Duitse bommenwerpers de net bevrijdde stad. De vliegtuigen hadden het gemunt op de doorgangsroutes van het Britse leger. In de straten van Eindhoven ontploften Britse voertuigen die nog waren volgeladen met munitie en brandstof. Het geallieerde luchtafweerschut was nog niet geïnstalleerd, en kon de Eindhovenaren niet beschermen. Door de slordige uitvoering van het bombardement en de ontploffende Britse munitie en brandstof, braken groten branden uit. In totaal vielen er 227 burgerslachtoffers.

2 oktober 1944 – Het bombardement van Nijmegen

Net als Eindhoven, was ook Nijmegen al slachtoffer geweest van een groot geallieerd bombardement. In februari 1944 werd de stad getroffen door geallieerde bommenwerpers, in oktober 1944 kreeg de stad het opnieuw zwaar te verduren, ditmaal door Duitse vliegtuigen. Nijmegen was namelijk enkele weken eerder bevrijd door Amerikaanse en Britse troepen.

Onder andere de Waalburg was van groot belang voor de geallieerde opmars door haar rol in Operatie Market Garden. Het was dan ook deze brug waar de Duitse luchtmacht, die inmiddels door jaren van oorlog sterk verzwakt was, het op had gemunt. Twee Duitse brandbommen troffen echter een kapokfabriek, waar matrassen en kussen werden gemaakt, aan de Ruyterstraat. Meer dan 150 mensen hadden zich in de kelder van de fabriek verscholen. Deze kelder, die eigenlijk een souterrain met dichtgetimmerde ramen was, bleek echter niet veilig en stortte in. Iets minder dan 60 mensen wisten te de fabriekskelder te ontkomen, maar 93 Nijmegenaren zouden overlijden in wat juist hun schuilplaats had moeten zijn.

Naast dit bombardement waren er in de periode tussen september 1944 en februari 1945 veel meer beschietingen op Nijmegen. Door de mislukking van Operatie Market Garden was de stad een frontstad geworden en lag het midden in de vuurlinie.

Bronnen:

• Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudes: Duitse en geallieerde bombardementen op Nederland
• Het Parool: Die bom die 70 jaar geleden 44 man doodde op de Blauwburgwal
• NOS: Slachtoffers 'onbekend' Amsterdams bombardement krijgen een naam
• Gemeente Amsterdam: Bommen op de Blauwburgwal
• BN De Stem: 'Wij hadden geluk, de rest is erin gebleven'
• NPO kennis: Den Helder in puin: een vergeten geschiedenis
• Liberation Route Europe: 111. Het bombardement van 19-9-1944
• De Gelderlander: 'We dachten dathet veilig was in de kapokfabriek'

Afbeeldingen:

• Afbeelding 1: De ruïne van de Laurenskerk in Rotterdam na het bombardement op 14 mei 1940. [Public Domain] via Wikimedia Commons
• Afbeelding 2: Slachtoffers worden weggedragen na het bombardement op de Blauwburgwal, 1940. [Public Domain] via Wikimedia Commons
• Afbeelding 3: Nijmegen in 1944, nadat het door zowel geallieerde en Duitse bombardementen geraakt was. [Public Domain] via Wikimedia Commons