Presidentsverkiezingen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog

Op 12 april 1861 brak in Amerika de Amerikaanse Burgeroorlog uit. Vlak daarvoor was de Republikein Abraham Lincoln tot de nieuwe Amerikaanse president verkozen. Zijn uitverkiezing was één van de voornaamste redenen voor het uitbreken van de oorlog. Hoe verliepen de verkiezingen tijdens deze oorlog. Waren er bijvoorbeeld verschillen tussen de verkiezingen in Noord en Zuid? En wat gebeurde er met de partijen uit het zuiden ná de oorlog, tijdens de Reconstructie?

De verdeelde verkiezingen van 1860

De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 1860 worden vaak gezien als de belangrijkste uit de geschiedenis van het land. Dit heeft uiteraard alles te maken met het feit dat deze verkiezingen de Amerikaanse Burgeroorlog inluidden. De belangen rondom slavernij waren tijdens deze verkiezingen zo groot, dat de verliezende partij zich simpelweg niet kon neerleggen bij de situatie. Maar hoe verliepen deze verkiezingen precies?

Bij de verkiezingen van 1860 stonden de verhoudingen tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten flink op scherp. Dit was bijvoorbeeld te zien aan de verschillen tussen de twee grote partijen, de Democraten en Republikeinen. Maar ook binnen de partijen zelf leefden tegenstrijdige belangen. Geen van beide partijen kon zich in dit verkiezingsjaar echt nationaal noemen. De Republikeinen waren geen voorstanders van een uitbreiding van de slavernij, waardoor zij vrijwel geen aanhangers in het zuiden hadden. De Democraten waren officieel nog wel één nationale partij, maar in de praktijk was deze opgedeeld in een noordelijke en zuidelijke tak. De noordelijke Democraten waren niet zulke felle tegenstanders van slavernij als de Republikeinen, maar ook weer niet zo fel voorstander als de zuidelijke Democraten.

Vier kandidaten in de race

Bij de verkiezing van 1860 hadden de Democraten daarom twee presidentskandidaten. De noordelijke Democraten selecteerden Stephen A. Douglas, terwijl men in het zuiden met John Breckinridge op de proppen kwam.

De Republikeinen besloten voor Abraham Lincoln te gaan. Die keuze was opmerkelijk omdat Lincoln op dat moment nog een vrij onbekend politicus was. De Republikeinen geloofden juist dat die onbekendheid hem een voordeel gaf. Hij had door zijn onbekendheid immers weinig vijanden en werd daardoor als een uitstekende kandidaat gezien om de Verenigde Staten bij elkaar te houden.

Alsof het aantal van drie kandidaten nog niet genoeg was, was er bij die verkiezingen ook nog een vierde uitdager voor het presidentschap. De Constitutional Union Party werd speciaal opgericht om ten koste van alles de unie van de Verenigde Staten te behouden. Deze partij nomineerde John Bell als kandidaat. Het feit dat alle vier deze kandidaten minimaal één staat wisten te winnen, geeft aan hoe groot de verdeeldheid onder de Amerikanen in dat verkiezingsjaar was.

Noord tegen zuid

De tweedeling was vooral te zien aan het feit dat Lincoln alle staten in het noorden van de VS won. In het noordoosten van het land, het gebied dat bekendstaat als New England, won hij zelfs elk afzonderlijk kiesdistrict. In de grote steden was Lincoln juist minder populair. Hij won alleen zijn thuisstad, Chicago. John Breckinridge, de kandidaat van de zuidelijke Democraten, won niet geheel verrassend in bijna alle zuidelijke staten. Tennessee was de enige zuidelijke staat waar Breckinridge niet won, waarschijnlijk ook omdat dit de thuisstaat was van John Bell. 

Invloed van kiesmannen

Lincolns overwinning leek afgetekend, met 180 kiesmannen tegenover 72 kiesmannen voor nummer 2 Breckinridge. Als echter naar het totaal aantal stemmen wordt gekeken, was het verschil een stuk kleiner. Lincoln behaalde 1,8 miljoen stemmen, een half miljoen meer dan de Noordelijke Democraat Stephen Douglas. Opvallend genoeg was het dus Douglas die op basis van het totaal aantal stemmen als tweede eindigde. Omdat hij echter alleen in Missouri de meeste stemmen wist te verkrijgen, had hij maar 12 kiesmannen achter zich. Op die manier is goed te zien hoe het systeem met de kiesmannen een hele grote invloed op de Amerikaanse verkiezingen kan hebben.

Uitbraak van de Burgeroorlog

Tijdens zijn inauguratiespeech op 4 maart 1861 benadrukte Lincoln dat zijn presidentschap niet tot de afschaffing van slavernij in de Zuidelijke Staten zou leiden. Het doel van de Republikeinen was dan ook eerder om de verspreiding van de slavernij naar nieuwe staten in het zuidwesten te voorkomen. Ondanks de woorden van Lincoln was de breuk met de Zuidelijke Staten niet meer te voorkomen. Op het moment van Lincolns speech hadden zeven Zuidelijke Staten zich al losgemaakt van de VS. In Februari 1861 vormden deze staten de Geconfedereerde Staten van Amerika. Uiteindelijk zouden tien Zuidelijke Staten zich bij dit nieuwe land voegen.

Jefferson Davis

In het zuiden zijn in de korte periode van onafhankelijkheid nooit presidentsverkiezingen geweest. De enige president die het land gekend heeft was Jefferson Davis. Hij werd in 1861 na lange onderhandelingen tussen de Zuidelijke Staten naar voren geschoven, ondanks het feit dat hij dat zelf eigenlijk niet zo graag wilde. Waarom hij toch naar voren werd geschoven, hebben historici nooit kunnen verklaren, maar wellicht dat zijn rustige karakter als een goede eigenschap voor het leiderschap werd gezien. 

Vanwege de oorlog zijn er daarna nooit echte verkiezingen gehouden in de Geconfedereerde Staten. Dit lag misschien ook wel aan het feit dat veel zuiderlingen niet per se dezelfde staatsvorm als die in het noorden bestond nastreefden. Er werd door sommige zelfs gesproken over een constitutionele monarchie, maar dit idee kwam nooit van de grond. 

Abraham Lincoln

In het Noorden stond Lincoln voor een helse taak om zijn land weer bij elkaar te krijgen. Ondanks de problemen die de Amerikaanse Burgeroorlog voortbracht vond Lincoln het van groot belang dat er in 1864 gewoon weer verkiezingen gehouden zouden worden. Volgens Lincoln waren verkiezingen namelijk van groot belang om een vrije regering te garanderen, ook in oorlogstijd.

Zodoende stelde Lincoln zich in 1863 opnieuw verkiesbaar voor het Amerikaanse presidentschap. Dit was op zich opvallend, omdat Amerikaanse presidenten in de eerste helft van de 19e eeuw zelden voor een tweede termijn besloten te gaan. Vooral in New England waren zijn partijgenoten echter voorstander van een nieuw presidentschap voor Lincoln.

Omdat de tegenstanders van Lincoln zich niet verenigden was er geen eensgezinde oppositie, waardoor Lincoln uiteindelijk zonder al te veel tegenstand opnieuw benoemd werd tot presidentskandidaat van de Republikeinen. Deze partij heette tijdens de Burgeroorlog overigens de National Unionist Party, in de hoop meer kiezers aan te trekken. Na de oorlog veranderde de partij haar naam terug naar Republikeinse Partij.

De verkiezingen van 1864

Tijdens de verkiezingen nam Lincoln het uiteindelijk op tegen George B. McClellan, de Democratische kandidaat. De campagne tijdens deze verkiezingen was ongewoon fel, wat alles te maken had met de burgeroorlog. Onder de Democraten bevonden zich veel sympathisanten van het Zuiden, die zich fel verzetten tegen Lincoln en de oorlog. De partijgenoten van Lincoln zagen de Democraten daarom bijna allemaal als verraders. Het taalgebruik ging in sommige gevallen zelfs zo ver dat Democraten Lincoln-stemmers vergeleken met moordenaars.

De verkiezingen waren natuurlijk bijzonder omdat ze tijdens een burgeroorlog plaatsvonden. De Zuidelijke Staten stemden vanzelfsprekend ook niet mee bij deze verkiezingen. Daarnaast besloten de meeste staten dat ook soldaten die zich aan de frontlinies bevonden, kortstondig naar huis mochten om te stemmen. Vooral Lincoln was hier een voorstander van, omdat hij geloofde dat de meeste soldaten zijn aanpak van de oorlog steunden.

Deze verwachting bleek te kloppen, aangezien uiteindelijk 70% van de soldaten die een stem uitbrachten, dat op Lincoln deden. Daar waar Lincoln verwachtte dat de race behoorlijk spannend kon worden, werd zijn overwinning juist één van de grootste verkiezingsoverwinningen uit de Amerikaanse geschiedenis. Lincoln verkreeg ruim 55% van de stemmen en wist in slechts drie staten niet de meeste stemmen te behalen. Dit leverde hem uiteindelijk 212 kiesmannen op, terwijl McClellan er maar 21 achter zich kreeg. Lincolns beleid en aanpak van de oorlog werden dus op grote schaal goedgekeurd door de Amerikanen in de Noordelijke Staten.

Het belang van de verkiezingen was groot. Lincoln vond het extreem belangrijk om een vrije regering te waarborgen. Het feit dat de verkiezingen überhaupt plaatsvonden gaf inderdaad aan dat de Amerikaanse democratische instituties ook in oorlogstijd sterk waren. Daarnaast luidde de tweede overwinning van Lincoln de definitieve machtsovername van de Republikeinen in. Tot aan de Eerste Wereldoorlog zouden zij de Amerikaanse politiek blijven domineren. 

De verkiezingen na de oorlog

De oorlog eindigde uiteindelijk in het voordeel van de Noordelijke Staten, waarop het zuiden weer bij de rest van het land werd gevoegd. Er brak een periode van reconstructie aan, waarin de banden tussen noord en zuid weer werden hersteld. Lincoln maakte deze periode niet meer mee, aangezien hij op 14 april 1865 was vermoord door John Wilkes Booth. Aan zijn opvolger, vicepresident Andrew Johnson, de taak om het land door deze periode heen te loodsen. Johnson was echter weinig welbespraakt en werd vaak overruled door het Congres. Het Congres was voor het eerst in handen van de Republikeinen, waarvan het merendeel een stuk radicaler was dan Johnson.

De Republikeinen hadden nu ook veel aanhangers in het zuiden in de vorm van de bevrijde slaven. Deze waren de Republikeinen dankbaar voor hun strijd tegen de slavernij. Desalniettemin wist de blanke bevolking van deze staten langzaamaan de politieke controle te herwinnen, waardoor Republikeinse heerschappij in het zuiden vaak niet heel lang duurde.

Daarnaast werden de Zuidelijke Staten niet zomaar weer toegelaten onder hun oude status. Pas wanner hun acceptatie van de nederlaag genoeg bewezen was, verkregen de Zuidelijke Staten weer hun status van staat. In het geval van Texas, Mississippi en Virginia duurde dit nog tot 1870. Dit hield in dat er in deze staten daarom niet gestemd werd tijdens de eerste presidentsverkiezingen ná de oorlog. Bij deze verkiezingen in 1868 was het de Republikein Ulysses S. Grant die tot president benoemd werd. 

Republikeinen en Democraten

Net als in de periode vlak voor het uitbreken van de oorlog, bleef er een duidelijke tweedeling bestaan tussen Republikeinen en Democraten in de Verenigde Staten. De Republikeinen hadden hun machtsbasis in het Noorden. De mensen daar zagen in de Republikeinen de mannen die hadden gevochten voor het behoud van het land. Niet geheel verrassend benoemde deze partij daarom ook enkel veteranen als kandidaat in de eerste verkiezingen na de oorlog. De Democraten bleven vanuit het zuiden oppositie voeren en heroverden daar hun machtsblokken.

Wil je meer lezen over de geschiedenis van de Amerikaanse presidentsverkiezingen? Klik dan hier!

Bronnen

• Current, Richard, T. Harry Williams en Frank Freidel, American History: A Survey, (New York, 1965) blz. 378-380 en 429-440
• Gareth Davies en Julian Zelizer, Americans at the Ballot Box: Elections and Political History, (Philadelphia, 2015) blz. 59-74
• M. Thomas Inge, A Nineteenth Century American Reader (Washington, 1988) blz. 339-341
• William Edward Dodd, Jefferson Davis (Lincoln, 1997) blz. 217-222
• Larry Balsamo, ‘’We Cannot Have free Government without Elections: Abraham Lincoln and the Election of 1864’’. Journal of the Illinois State Historical Society (2001): blz. 181–199

afbeeldingen

• Campagneposter Lincoln en Johnson. Via Library of Congress [Public Domain]
• Inauguratiespeech Lincoln. Via Wikimedia Commons [Public Domain]
• Jefferson Davis. Via National Archives Catalog [Public Domain]
• Afro-Amerikanen mogen voor het eerst stemmen in Louisiana. Via Wikimedia Commons [Public Domain]