Het Pronkstuk van Nederland

Tijdens de winter van 2017-2018 organiseert de NPO de verkiezing van het Pronkstuk van Nederland. In dit televisieprogramma kan het TV kijkend publiek kiezen welk pronkstuk het meest zegt over Nederland, de Nederlanders, de Nederlandse geschiedenis en wat daarmee ‘het meest ideale visitekaartje van Nederland’ is.

De programmamakers stelden op basis van een onderzoek en van een team van experts een lijst van dertig genomineerde ‘pronkstukken’ in drie categorieën op: ontwerpen, erfgoed en kunst. Hier zetten we de dertig genomineerde pronkstukken van Nederland nog even onder elkaar. Uiteindelijk mag het publiek bepalen welk stuk het pronkstuk van Nederland wordt. 

Pronkstukken uit de categorie ‘Ontwerpen’

Nederlandse ontwerpers hebben een grote rol gespeeld in de geschiedenis. Niet voor niets staat het Dutch Design internationaal hoog aangeschreven.

De microscoop

Dat een Nederlands ontwerp een blijvende invloed op de geschiedenis had, was de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek. De lens bestond al, maar Van Leeuwenhoek plaatste de lenzen zo dat er opeens een stuk meer zichtbaar werd.

Jip en Janneke en Nijntje

Een bekend ontwerp dat we allemaal kennen zijn de plaatjes van Jip en Janneke. Tekenares Fiep Westendorp ontwierp haar figuurtjes zo dat haar tekeningen goed uit de drukpers van de krant zou komen. Een ander personage waar veel Nederlandse kinderen mee zijn opgegroeid is natuurlijk Nijntje. En die is zelfs een internationale beroemdheid geworden.

Klompen

Waar Nederland internationaal bekend om staat, zijn natuurlijk de klompen. Nog niet zo lang geleden liep een groot deel van de Nederlanders op klompen, maar inmiddels bijna niet meer. De klompenmakers zijn bijna allemaal verdwenen. Desondanks zijn de klompen een belangrijk icoon van Nederland.

Delfts Blauwe bloempiramide’s

Nog zo’n internationaal bekend ontwerp: de Delftsblauwe ‘bloempiramide’. Een symbool van rijkdom en luxe in de Gouden Eeuw.

Spyker en Daf

Ook op de weg zijn er beroemde Nederlandse ontwerpen. Om te beginnen natuurlijk de auto’s van de gebroeders Spijker al in 1902 voor een revolutie in auto-ontwerpen. Maar wie aan Nederlandse auto’s denkt, denkt natuurlijk ook aan de Variomatic-auto’s van DAF die in de jaren ’60 en ’70 over de Nederlandse wegen zoefden.

Wegwijspaddestoelen

Wie met een van die auto’s een dagje uit ging, kwam ook al snel de wegwijspaddestoelen van de ANWB tegen. Sinds 1919 wijzen die Nederlanders de weg tijdens hun dagjes uit.

De koningin op de gulden

Wie had gedacht dat zoiets traditioneels als de gulden ooit een revolutionair ontwerp zou opleveren. De gulden met het hoofd van koningin Beatrix uit 1980 was een revolutie in de ontwerpwereld.

De categorie Erfgoed

Het meest tastbare verleden van ons land. Ook het Nederlandse erfgoed is een categorie. Een duik in de geschiedenis en de meest waardevolle herinneringen aan het verleden van ons land.  

Ontstaan van Nederland

In de categorie Erfgoed is er bijzonder veel aandacht voor het ontstaan van Nederland.  Om te beginnen met de Unie van Utrecht waarin de Noordelijke Nederlanden afspraken maakten om samen te gaan werken. Ook het Plakkaat van Verlatinghe is genomineerd, waarmee twee van de geboortepapieren van Nederland zijn genomineerd. De uiteindelijke erkenning van dat nieuwe land (de Republiek) kwam met de Vrede van Münster, die ook op de lijst staat. En een lied dat we allemaal kennen stamt ook uit die tijd: het Wilhelmus en is als volkslied bijna vanzelfsprekend ook op de lijst terecht gekomen.

Boekenkist van Hugo de Groot

De boekenkist waarmee Hugo de Groot uit Slot Loevestein ontsnapte is misschien wel de beroemdste kist uit de Nederlandse geschiedenis. En ook die staat op de lijst. Saillant detail: er zijn maar liefst drie ‘echte’ boekenkisten.

Delftsblauw

Een tweede vermelding van Delftsblauw aardewerk op de lijst. Dit keer gaat het echter niet om een specifiek Delftsblauw voorwerp, maar om het Delftsblauw in het algemeen.

Max Havelaar

Dit boek groeide uit tot het ‘nationaal geweten’. Het boek waarin Eduard Douwes Dekker de misstanden van het cultuurstelsel aan de kaak stelde staat –terecht- in het Nederlandse geheugen gegrift. Max Havelaar had blijvende invloed.

De grondwetsherziening van 1848

In 1848 werd koning Willem II in een nacht van conservatief liberaal. En dat betekende dat Thorbecke zijn grondwetsherziening kon doorvoeren. Daarmee werd Nederland een parlementaire democratie.

De brieven van Vincent van Gogh

Schilder Vincent van Gogh schreef een hoop brieven. Die zijn bewaard gebleven en geven nu een uniek kijkje in het roerige leven van een van de bekendste schilders van Nederland. Die brieven hebben een plek gekregen op de nominatielijst.

Het dagboek van Anne Frank

Het dagboek van Anne Frank is misschien wel het beroemdste dagboek van Nederland. Met recht. Het dagboek van Anne geeft de wereld een unieke inkijk in het leven van onderduikers tijdens de Tweede Wereldoorlog. 

Categorie kunst

De Nederlandse kunst staat internationaal in hoog aanzien. Natuurlijk kennen we de Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw, maar er is natuurlijk veel meer

Het Melkmeisje en Meisje met de parel

Maar liefst twee kunstwerken op de nominatielijst komen uit de penseel van Johannes Vermeer: Het Meisje met de parel en het Melkmeisje staan allebei op de lijst. Niet zo verwonderlijk, want Vermeer is een van de grootste namen uit de eregalerij van Hollandse meesters en zijn werken worden overal geroemd. Rondom het Meisje met de Parel verscheen zelfs een film.

De Nachtwacht

De Nachtwacht, of liever gezegd: ‘De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren’. Het is een van de bekendste werken van die andere grote naam uit de lijst met Hollandse Meesters: Rembrandt van Rijn.

Het Vrolijke Huisgezin

Het Vrolijke Huisgezin is het bekendste werk van Jan Steen. Het chaotische tafereel is nog altijd populair en het schilderij is zelfs onderwerp van een spreekwoord geworden.

Winterlandschap met schaatsers

Nog zo’n beroemd schilderij uit de Gouden Eeuw. Er is bijna geen sprekender plaatje van de ideale Nederlandse winter dan het Winterlandschap met Schaatsers van Hendrick Avercamp. Het genre met winterlandschappen was populair in die tijd en de details die Avercamp in zijn schilderij verwerkte, zullen daar vast aan hebben bijgedragen.

De vrolijke drinker

Nóg een schilderij uit de Gouden Eeuw. De vrolijke drinker van Frans Hals had, net als de Nachtwacht, eigenlijk een andere naam, maar werd door de blik van de geportretteerde man bekend als de vrolijke drinker. De invloed van de werken van Frans Hals was groot, die werkte nog door tot de impressionisten in de 19e eeuw.

Panormama Mesdag

Mesdag zelf beschouwde dit grote werk als zijn belangrijkste schilderij. Het is tegenwoordig het enige panorama dat in Nederland nog bestaat.

Lucht en Water I

Het werk van Escher doet nog steeds mensen verbazen. Dit werk, waar hemel en aarde in elkaar overlopen, is een mooi voorbeeld van de kunsten van de graficus.

De Aardappeleters

Nogmaals Vincent van Gogh. Zijn Aardappeleters is een van zijn bekendste werken. Het werk toont een beeld van een tijdperk waarin grote delen van de bevolking in extreme armoede leefden en afhankelijk waren van de aardappel als belangrijkste voedselbron.

Meer over de Pronkstukken van Nederland? Kijk op de website van het TV-programma

Afbeeldingen:

Het Plakkaat van Verlatinghe, Nationaal Archief, Den Haag, Regeringsarchieven Geünieerde Provinciën I, nummer toegang 1.01.01.01, inventarisnummer 254G 

By Alf van Beem (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons

Hendrick Avercamp [Public domain], via Wikimedia Commons