Eind achttiende eeuw is het onrustig in de Republiek. Er is een machtsstrijd gaande tussen patriotten en orangisten. In veel steden in het Land van Heusden en Altena hebben de patriotten het bestuur overgenomen. De orangisten komen hiertegen in opstand. Vanaf 17 september 1787 trekt een woedende menigte Oranjeaanhangers al plunderend door de streek. Op 20 september worden het huis en kantoor van notaris Sebastiaan Kuypers in Woudrichem vernield. Zijn notarieel archief wordt aan stukken gescheurd.

Het is het jaar 1574. De Nederlandse Opstand, ook wel bekend als de “Tachtigjarige Oorlog”, is alweer 6 jaar bezig. Twee jaar geleden heeft de strijd ook Gouda bereikt. Een klein legertje Geuzen nam de stad met weinig moeite in. De Geuzen zorgen steeds weer voor ongeregeldheden. Het Margarethaklooster gaat zelfs in vlammen op. Nu smeedt het Spaansgezinde kamp een complot en probeert een geheim briefje in een bolletje wol, de stad uit te smokkelen. Zou het verraad lukken of worden de samenzweerder betrapt?

In 1572 worden vier soldaten van Hopman Munter samen met hun vrouwen en een jongen twee dagen ingekwartierd bij Dirck Pietersz Storck te Zegwaard. Hij ontvangt hier 18,5 gulden voor en is één van de vele inwoners van Zegwaard die onderdak biedt aan de opstandelingen die in de Tachtigjarige Oorlog vechten tegen de Spaanse overheerser. Om de bevolking voor zich te winnen vragen de opstandelingen de schout van Zegwaard om de kosten die de soldaten maken bij te houden en de dorpelingen daarvoor te betalen. Dit is vastgelegd in ‘afrekeningen van de kosten van soldaten in Zegwaard’.

Eind juli 1886 brak een volksopstand uit in de Amsterdamse Jordaan nadat de politie een potje ‘palingtrekken’ beëindigde. De drieëntwintigjarige schilder Jan Baars was één van de opruiers die na het zogenoemde Palingoproer voor het gerechtshof moest verschijnen. Volgens politiegetuigen spoorde Jan, zwaaiend met een rode vlag, de menigte aan om de politie met stenen te bekogelen. Met dit smokkelbriefje probeerde Jan via zijn vrouw getuigen te werven: ‘zij moeten zeggen dat ik dronken ben geweest maar dat ik met geen roode vlag gelopen heb’.

Het mooiste, meest bijzondere Leidse archiefstuk is: het Vive le Geus! – liedboek

Muziek als nieuwsbron, maar ook een propagandamiddel.  De liederen waren de stem van het volk, zoals de social media nu. Over politieke overtuiging èn over de gevoelens van de mensen.  De manier waarop dat 400 jaar geleden werd vormgegeven is verrassend actueel.

Het stuk in onze bibliotheek is het Nieu Geusen Liet Boeck uit 1624. Het zijn liedjes over opstand en heldendom, vaak op een bekende melodie zoals die van het Wilhelmus. Het Wilhelmus is overigens ook één van die geuzenliederen!

'Van Alkmaar de victorie!', wie kent deze uitdrukking niet? Als eerste stad in de Nederlanden doorstond Alkmaar een belegering door Spaanse troepen tijdens de Nederlandse Opstand.

Als je voor een dubbeltje geboren bent word je nooit een kwartje. En wat moet je met een bestuur dat meer oog heeft voor stenen dan voor mensen? Nederland rond 1970: Rotterdam ploetert voort aan de wederopbouw. Een succes? Het centrum wordt door bewoners kil, koud, lelijk, en ongezellig gevonden. Zij eisen inspraak en richten actiegroepen op. Jan-met-de-pet krijgt in 1972 muzikale steun uit onverwachte hoek.

Het plan om de Betuweroute aan te leggen, zorgde voor veel tumult en opstand. Angst voor lawaai en gevaarlijke stoffen, twijfel over nut en noodzaak, boosheid over besluitvorming, onteigening van grond en landschapsvervuiling maakten de Betuwenaars strijdlustig. Er ontstonden veel lokale protestgroepen en ook milieuorganisaties, economen, vervoersorganisaties, hoogleraren, politici en topambtenaren kwamen in opstand. Deze persfoto is door Jan Bouwhuis genomen tijdens een landelijke protestdag in 1993. Zo’n 400 actievoerders blokkeerden de A15 bij Tiel en deelden fruit en pamfletten uit.